مصلحت بینی و واقع گرایی در اندیشه های سیاسی ماکیاولی و خواجه نظام الملک

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گیلان

2 دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گیلان

چکیده

آنچه مطمح­ نظر ماکیاولی، متفکر بزرگ سیاسی سده­های پانزدهم و شانزدهم ایتالیا بوده است، این مهم بود که چگونه می­توان روش های اجرایی و درست به دست داد، تا بدان دست آویز، ایتالیا و فلورانس را از هجوم ویرانی و تباهی نجات داد. بدین ترتیب، ماکیاولی به واقع­گرایی و مصلحت­­­ اندیشی در نظریات خویش به عنوان دو رکن اساسی در امور سیاسی، توجه عمده نمود. باید گفت که خواجه نظام­­ الملک نیز با عنایت به واقعیت و مصلحت به موضوع سیاست می­ پرداخته و از این طریق سعی در یکپارچه نمودن قلمرو سلجوقی داشته است. توجه به تشکیلات سیاسی و سیستمی­ کردن آن­، نشان از نگاه متجددانه خواجه به موضوع سیاست دارد. با این حال­، آنچه از نظریه ماکیاولی محقق شد­، شکل­­ گیری وحدت ملی و مصلحت عمومی بود­، ولی از­نظریه خواجه گرایش به استبداد و مصلحت شخصی به دست آمد که تا دیر­زمانی تفکر سیاسی مسلط در ایران بوده است. در این نوشتار علاوه بر موارد تشابه در نظام اندیشه ماکیاولی و خواجه، به تفاوت­ ها نیز اشاره خواهیم نمود. درواقع باید توجه داشت که به رغم تفاوت بین تفکر شهودگرای ایرانی و عقل­گرای غربی، شباهت های زیادی بین اندیشه­ های خواجه و ماکیاولی وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Expediency and Realism in political thinks of Machiavelli and Nizam al-moulk

نویسندگان [English]

  • Mohammad Javad Sam Khanbanei 1
  • Abas Khaefei 2
چکیده [English]

What was highlighted by Machiavelli, the great political thinker in fifteenth and sixteenth centuries in Italy was that how we can save Italy and Florence from destruction and ruination by some systematic procedures. Therefore, Machiavelli paid attention to realism and expediency in his theories as two main bases in political affairs. It should be noted that Nizam al-Moulk has also discussed politics with regard to realism and expediency and accordingly, has attempted to integrate the Seljuk realm. Devoting a great deal of attention to the political organization and systematizing it reveals his modern viewpoints to the politics. However, what was achieved by Machiavelli's theory was the formation of national unity and the common good, but in Nizam al-Moulk`s perspective, a tendency toward authoritarianism and personal interests was claimed which has been the dominated political way of thinking in Iran for a long time. In this paper, in addition to the similar ideas in Machiavelli`s thinking system and Nizam al-Moulk`s opinions, the differences will also be mentioned.In fact it shuld be remembered that in spite of broad cultural differences between iranian institutionalistic thought and western rationalism there are many similarities between khajeh and machiavelli.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Machiavelli
  • Nizam al-Moulk
  • the theory of power
  • realism
  • expediency

مراجع

ابراهیمی­نژاد،­م و ­غلامرضا ابراهیمی­نژاد.­(1385)­،­بررسی تطبیقی اندیشه های سیاسی در مدیریت اسلامی و مدیریت ماکیاولیستی ، تهران: پلک
اسکینر­،­ک. ­1373، ماکیاولی ، ترجمه عزت الله فولادوند ، تهران : طرح نو
اسلامی،­ر.­­1394­« مردم در اندیشه سیاسی ایرانشهری­»، مجله سیاست نامه، سال اول: شماره1، ص 64-59
اشتراوس­،­ل. ­­1394­، «ماکیاولی و ادبیات کلاسیک» ، مجله سیاست نامه، سال اول : شماره 1،ص 97-86
برونفسکی، ج. ­1379­­، سنت روش فکری در غرب از لئوناردو تا هگل ، ترجمه لیلا سازگار ، تهران : آگه
بشیریه­،­ح.­­1381­­ آموزش دانش سیاسی (مبانی علم سیاست نظری) ، تهران : نشر نگاه معاصر
بلوم،­و. ­1373­­، نظریه­های نظام سیاسی، ترجمه احمد تدین، دو جلد، تهران: انتشارات آران
بویل، ج. ­1379­ تاریخ ایران کمبریج از آمدن سلجوقیان تا فروپاشی ایلخانان، ترجمه حسن انوشه، تهران: امیر کبیر
پولادی­،­ک. ­­1388­­، تاریخ اندیشه سیاسی در غرب ( از ماکیاولی تا مارکس) ، تهران: نشر مرکز، چاپ پنجم
پولادی،ک.­­1387­­،­تاریخ اندیشه سیاسی در ایران و اسلام، تهران: نشر مرکز، چاپ دوم
جهانبگلو­،­ر.­­1372­­، ماکیاولی و اندیشه رنسانس ، تهران : نشر مرکز
حلمی،ا.1383­­، دولت سلجوقیان، ترجمه و اضافات عبدالله ناصری ، قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه
ستارزاده، ­م.­1386،سلجوقیان، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی­(سمت)
شوالیه­،­ژ. ­1373، آثار بزرگ سیاسی از ماکیاولی تا هیتلر ، ترجمه لیلا سازگار ، تهران : مرکز نشر دانشگاهی
صفا­،­ذ.­­2536­­، تاریخ علوم عقلی در تمدن اسلامی ، موسسه انتشارات امیرکبیر
طاهری­، ا. ­1378، تاریخ اندیشه­های سیاسی در غرب ، تهران : نشر قومس
طباطبایی­،ج.­­1392، خواجه نظام­الملک طوسی، گفتار در تداوم فرهنگی ایران ، انتشارات مینوی خرد
طباطبایی،ج. ­1392­­«ماکیاوللی جمهوری­خواه» مجله مهرنامه، سال چهارم، دی ماه، ص234-224
طباطبایی،ج. ­1382­­، تاریخ اندیشه سیاسی جدید در اروپا : جدال قدیم و جدید ، بخش نخست ، تهران : نگاه معاصر
فاستر­، م. ­1362، ­خداوندان اندیشه سیاسی ، ترجمه جواد شیخ الاسلامی ، تهران : انتشارات امیرکبیر
قادری­، ح. ­1388 ­، اندیشه های سیاسی در اسلام و ایران ، تهران : سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی (سمت)
قاضی­مرادی­، ح. (مصاحبه) ­1392­­، نگاهی اجمالی به عصر زرین فرهنگ ایرانی ، انتشارات کتاب آمه
کلوزنر،­ک. 1363­، دیوانسالاری در عهد سلجوقی (وزارت در عهد سلجوقی)، ترجمه یعقوب آژند، تهران: انتشارات امیر کبیر
کوئینتن­،­آ. ­1371­، فلسفه سیاسی ، ترجمه مرتضی اسعدی ، تهران : انتشارات المهدی
ماکیاولی­، ن. ­1375­­، شهریار ، ترجمه داریوش شایگان ، تهران : نشر مرکز
ماکیاولی،ن.1377، گفتارها، ترجمه محمد حسن لطفی، تهران: خوارزمی
مجتبایی،ف. ­1352، شهر زیبای افلاطون و شاهی آرمانی در ایران باستان، تهران: انجمن فرهنگ ایران باستان
محمدی،م. ­1374، فرهنگ ایرانی، تهران: انتشارات توس
مطهرنیا،م.1368­،  قدرت، انسان و حکومت ، تهران : نشر نویسنده
مینوی،م. ­1367، خواجه نظام الملک طوسی؛ نقد حال، تهران: خوارزمی
نظام­الملک طوسی، ا. 1372، سیاست نامه، تصحیح عباس اقبال،تهران نشر اساطیر
نظام­الملک طوسی، ا. 1358، سیاست نامه، به کوشش جعفر شعار، شرکت سهامی کتابهای جیبی
نقیب­زاده­، ا. ­1394،«فقر آزادی خواهی»­، مجله سیاست نامه­، سال اول: شماره1­، ص 35-26
نظری، ع.­1391­،سوژه، قدرت و سیاست از ماکیاولی تا پس از  فوکو، انتشارات آشیان
یوسفی،غ. 1390 ، دیداری با اهل قلم، جلد اول، چاپ نهم، انتشارات علمی فرهنگی
Barnes،Barry 1988 .The Nature of Power.Cambridge:Cambridgeu.p.
 Berlin،Isaiah. The Orginality of Machiavelli in : Nigel Warberton and Others. Reading Political Philosophy. London :Routledge،2000.
Plamenatz،John. Man And Society. Two Vol. London: Longman Press. 1963. Vol 2.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار