برداشت از «نقش ملی» و تأثیر آن در تحول سیاست خارجی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

   هدف پژوهش حاضر، بررسی و تحلیل عوامل تاثیر گذار  در جهت‌گیری‌های سیاست خارجی ایران و نقش آن در  تحقق یافتن اهداف ملی است. عوامل سازنده، تغییردهنده، استمرار و تغییر سیاست خارجی ایران، تعاطی و تقابل  این کشور با سایر کشورها یکی از مسائل مهم و کلیدی برای افزایش یا کاهش جایگاه، نفوذ، اقتدار و مشارکت فعال  در سطح منطقه و جهان است. پژوهش حاضر می‌کوشد با استفاده از ابزارهای تحلیلی که «نظریه نقش» در سیاست خارجی ارائه می‌دهد، به این سؤال اصلی پاسخ دهد که چگونه سیاست خارجی دولت‌ها بر مبنای «برداشت از نقش ملی» شکل می‌گیرد و این برداشت‌ها چه تأثیری در تحول سیاست خارجی و درنتیجه چه نقشی در دستیابی به اهداف کلان ملی دارد؟ فرضیه اصلی مقاله این است که برداشت‌های متفاوت از نقش ملی  توسط گفتمان‌های تجربه‌شده در ایران، به اجرای سیاست خارجی متفاوت و گاها متعارض منجر شده است. و درنهایت به این نتیجه می‌رسیم که تشتت در «برداشت از نقش ملی»، منجر به عدم استفاده مطلوب از ابزار «سیاست خارجی» جهت تحقق اهداف ملی خواهد شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Impression of the "national role” and its Impact on Iran's Foreign Policy

نویسندگان [English]

  • Seyed Zakarya Mahmoodi Reja 1
  • Hossein Siaposhi 2
1 Allameh Tabatabaei University
2 Allameh Tabatabaei University
چکیده [English]

The purpose of this study was to investigate and analyze the factors affecting Iran's foreign policy orientation and its role in achieving national goals. One of the key issues for increasing or decreasing the position, influence, authority and active participation of the region and the world is the constructive, changing, continuity and change of Iran's foreign policy, the tension and confrontation of this country with other countries. The present research attempts to answer the main question using the analytical tools provided by the "theory of role" in foreign policy, how the foreign policy of governments is based on "taking on the national role" and how these perceptions affect the development of foreign policy and What role does it play in achieving national macro goals?.. The main hypothesis of the paper is that different perceptions of national role by the discourses experienced in Iran have led to the implementation of different and sometimes contradictory foreign policy. Finally, it was concluded that the combination of "taking over from a national role" would lead to the inappropriate use of the "foreign policy" tool to achieve national goals.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Foreign Policy
  • national role
  • role theory
  • national goals
احتشامی، انوشیروان، 1378، سیاست خارجی ایران در دوران سازندگی، ترجمه ابراهیم متقی و زهره پوستین‌چی، تهران، انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
ازغندی، علی‌رضا، 1388، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، چاپ پنجم، تهران: قومس.
امیدی، علی،1387، «ضرورت توجه به فشارها و فرصت‌های نظام بین‌الملل در هدایت سیاست خارجی توسعه‌گرا»، کنفرانس ملی سیاست خارجی توسعه‌گرا، پژوهشکده تحقیقات استراتژیک.
امیری، مجتبی،1387، «موانع و چالش‌های اساسی در تحقق و پیاده‌سازی سند چشم‌انداز»، مجموع مقالات همایش مجمع تشخیص مصلحت نظام، جلد پنجم.
ایکنبری، جان، 1382، تنها ابرقدرت: هژمونی آمریکا در قرن 21، ترجمه عظیم فضل پور، تهران، انتشارات ابرار معاصر.
بهکیش، محمدمهدی، 1389، «قیاسی بر توسعه ایران و ترکیه، دنیای بهتر»، فصلنامه دنیای بهتر، شماره 19: 5 ـ 9
تاجیک، محمدرضا و دهقانی فیروزآبادی، سید جلال، 1382، «الگوی صدور انقلاب در گفتمان‌های سیاست خارجی»، تهران، فصلنامه راهبرد، شماره 28: 61 ـ 80
جعفر ولدانی، اصغر،1382، روابط خارجی ایران (بعد از انقلاب اسلامی)، تهران، انتشارات آوای نور.
جوادی ارجمند، محمدجعفر، 1387، «سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران از دیدگاه سند چشم‌انداز 1404 با تکیه‌بر دولت توسعه‌گرا»، کنفرانس ملی سیاست خارجی توسعه‌گرا، پژوهشکده تحقیقات استراتژیک.
جوادی ارجمند، محمدجعفر، 1392، «رابطه هویت و منافع در سیاست خارجی جمهوری اسلامی با تکیه‌بر رویکرد سازه‌انگاری» فصلنامه تحقیقات سیاسی بین‌المللی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرضا، شماره پانزدهم: 47: 71
دلاوری، ابوالفضل، 1393، «الگوهای کلاسیک توسعه سیاسی: نگاهی به تجربه اروپای غربی»، کنفرانس الگوی توسعه اسلامی ایرانی پیشرفت، انتشارات پیشرفت.
دهقانی فیروزآبادی، سید جلال، 1384، تحول گفتمانی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران، انتشارات روزنه.
دهقانی فیروزآبادی، سید جلال، 1384، «گفتگوهای هسته‌ای ایران و اروپا»، مجله اطلاعات سیاسیاقتصادی، شماره 211 ـ 212: 52 ـ 71
دهقانی فیروزآبادی، سید جلال، 1387، «سیاست خارجی دولت نهم»، فصلنامه رهیافت‌های سیاسی و بین‌المللی، دانشگاه شهید بهشتی، شماره 13: 35 ـ 74
دهقانی فیروزآبادی، سید جلال، 1387، «ضرورت‌ها و کارکرد دیپلماسی در سیاست خارجی توسعه‌گرا»، کنفرانس ملی سیاست خارجی توسعه‌گرا، پژوهشکده تحقیقات استراتژیک.
دهقانی فیروزآبادی، سید جلال، 1388، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران، سمت.
دهقانی فیروزآبادی، سید جلال و نوری، وحید، 1387، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دوره اصولگرایی، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
دهقانی فیروزآبادی، سید جلال، 1387، «الزامات چشم‌انداز بیست‌ساله در حوزه سیاست خارجی»، مجموع مقالات همایش مجمع تشخیص مصلحت نظام، جلد چهارم.
سرخه دهی، فاطمه، نادری نژاد، 1393، «طراحی برای الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت بر اساس تجربه توسعه اقتصادی اجتماعی ژاپن و کره جنوبی»، کنفرانس الگوی توسعه اسلامی ایرانی پیشرفت، انتشارات پیشرفت.
سریع القلم، محمود، 1379، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران؛ بازبینی نظری و پارادایم ائتلاف، تهران، انتشارات مرکز تحقیقات استراتژیک.
سریع القلم، محمود، 1391، عقلانیت و توسعه‌یافتگی ایران، تهران، مرکز پژوهش‌های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه.
سریع القلم، محمود، 1390، مفهوم قدرت و عملکرد سیاست خارجی: مقایسه چین و ایران، تهران، فصلنامه روابط خارجی، شماره اول: 49 ـ 74
سیاه‌پوش، امیرعباس، 1387، «بررسی فرایند توسعه بر اساس سند چشم‌انداز جمهوری اسلامی ایران»، مجموع مقالات همایش مجمع تشخیص مصلحت نظام، جلد پنجم.
سیدنژاد، سیدباقر، 1389، «مطالعه تحلیلی و تطبیقی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران با نظریه سازه‌انگاری» فصلنامه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم، شماره 49: 163 ـ 186
سیف زاده، سید حسین (1384) سیاست خارجی ایران، تهران، نشر میزان.
عباسی، مجید، 1392، چالش‌های سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و اتحادیه اروپا (دوره پس از 11 سپتامبر)، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
فلاحت پیشه، حشمت اله، سیاپوشی، حسین و عسکرآبادی، فهیمه، 1393، «تعامل‌گرایی خارجی در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در مقایسه با الگوی مسالمت‌آمیز چین»، کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، نشر پیشرفت.
قادری، محمدرضا، کسایی، میترا، 1392، ویژگی‌ها، اهداف و راهبردهای سند چشم‌انداز بیست‌ساله کشور، انتشارات علم آفرین.
قلی پور، رحمت‌الله، آقاجانی، رضا، 1393، بررسی تجربه توسعه ترکیه با تأکید بر برنامه‌های توسعه و مقایسه آن با ایران، کنفرانس الگوی توسعه اسلامی ایرانی پیشرفت، نشر پیشرفت.
قوام، عبدالعلی، 1386، اصول سیاست خارجی و سیاست بین‌الملل، تهران، انتشارات سمت، چاپ 13.
متقی، ابراهیم و حجت، کاظمی، 1386، «سازه‌انگاری، هویت، زبان و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، مجله علوم سیاسی دانشگاه تهران، شماره 4: 209 ـ 237
محمودی رجا، سید زکریا، 1393، بررسی رویکرد دولت‌های خاتمی و احمدی‌نژاد در قبال جهانی‌شدن فرهنگ، پایان‌نامه کارشناسی ارشد علوم سیاسی دانشگاه اصفهان
مشیر زاده، حمیرا، 1385، تحلیل سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران از منظر سازه‌انگاری، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
نقیب زاده، احمد، 1388، «چالش‌های نظری و عملی در سیاست خارجی جمهوری اسلام ایران»، فصلنامه روابط خارجی، سال اول، شماره دوم: 33 ـ 56
واعظی، محمود، 1387، «تجربه جدید در ترکیه، تقابل گفتمان‌ها»، مجله راهبرد، شماره 47: 43 ـ 77
واعظی، محمود، 1387، راهبرد تعامل سازنده و سیاست خارجی توسعه‌گرا»، کنفرانس ملی سیاست خارجی توسعه‌گرا، پژوهشکده تحقیقات استراتژیک.
ونت، الکساندر، 1384، نظریه اجتماعی سیاست بین‌الملل، ترجمه حمیرا مشیر زاده، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
یزدان فام، محمود، 1387، «مقدمه‌ای بر تحلیل سیاست خارجی»، فصلنامه مطالعات راهبردی، شماره چهل: 247 ـ 267
Alexander Wendt", The AgentStructure Problem in International RelatiosnTheory", Intenrnational Organization, Vol. 41, No. 3, Summer. pp. 335370.
Alexander Wendt,1992, "Anarchy is What States Make of it: The Social Construstion of Poewr Politics", International Organization, Vol. 46, No.2 (Spring 1992), pp,341425 26.
Arthur A. Stein,1990, “Why Nations Cooperate; Circumstances and Choice in International Relation”, N.Y, Cornell University Press.
Aggestam, L, 2006, “Role Theory and European Foreign Policy: A Framework of Analysis”, In Elgstrom and Smith (eds).
Erik Gartzke and Kristian S. Gleditsch,2006, "Identity and Conflict: Ties that Bind and Differences that Divide", European Journal of International Relations, Vol. 12, No. pp. 53–87.
Amy L. Catalinac,2007 "Identity Theory and Foreign Policy", Politics & Policy, Vol. 35, No. 1 p.17. Available at: www.blackwellsynergy.com
Hopf, T,1997, "The Promise of Constructivism in International Relations Theory", International Security, Vol, 23, No, 1.
Hopf, T,1998, “The Promise of Constructivism in International Theory”, International Security, Vol.23, No.1.
 Holsti, K. J,1970, “National Role Conceptions in the Study of Foreign Policy”, International Studies Quarterly, 14(3).
 Harnisch, S2011, “Conceptualizing in the Minefield: Role Theory and Foreign Policy Learning”, Paper Presented at the ISA Workshop Integrating Foreign Policy Analysis and International Relations through Role Theory, February, New Orleans.
Kubalkova, Vendulka (C),2001, “Foreign Policy, International Politcs and Constructivism”, in V. Kubalkova: Foreign Policy in a Constructed world. International Relations in a Constructed World, Armonk. M.E. sharpe.
Mings t Karen,2003, essen tials of Internatioal Relations, newyork: nor toncompany,.pp8399.
Onuf, N. (1989), “World of Our Marking”, United State: University of South Carolina Press.
Jepperson, R.L and A.Wendt, 1996, Norms, Identity and Culture in National Security, New York: Colombia University Press.
Kubalkova, Vendulka,2001, Foreign Policy in a Constructed International Politics, in a Construted World, Amonk: M.E Sharpe.
Wish, N. B, 1987, “National Attributes as Sources of National Role Conceptions”, In Walker (ed): 94103.