مواضع گفتمانی و جهت گیری های سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار روابط بین الملل دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

2 دانشجوی دکترای علوم سیاسی (گرایش ایران) دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

چکیده

با تغییر دولت‌ها در جمهوری اسلامی ایران مشاهده می‌شود که سیاست‌های خرد و کلان آنها در سطح ملی، منطقه‌ای و بین المللی با چرخش‌های مشخص و غیرقابل انکاری همراه است، در حالی که این دولت‌ها در یک گفتمان کلان و فراگیر انقلاب و جمهوری اسلامی ایران قرار دارند. چنین چرخشی در رویکردها ایجاب می‌کند که به این مسئله پرداخته شود که دولت‌ها بر کدام مبنا رفتار کرده و چه عواملی آنها را به سمت سیاست‌های متفاوت سوق می‌دهد. آیا پیش‌زمینه‌های فکری که برآمده از دیدگاه‌های هویتی و تاریخی است، نقشی در این تفاوت رویکردها دارد یا اینکه تنها بر اساس ملزومات جاری داخلی و بین‌المللی چنین تفاوت‌هایی ایجاد می شود؟ در بررسی این مقاله که سال‌های 1376 تا 1394 را در برمی‌گیرد،‌ عنوان می‌شود که دلایل اصلی تفاوت تصمیمات و رویکردها در حوزه سیاست خارجی بیش از هر چیز برآمده از دیدگاه‌های هویتی و مبانی فکری شکل‌گرفته در طول تاریخ گذشته است که در دولت‌ها نمایان می‌شود. بنابراین این مسئله بسیار مهم است که یک دولت که بر محوریت رئیس جمهور شکل می‌گیرد، از کدام رگه‌های هویتی و تاریخی ایران تاثیر پذیرفته که به سیاست‌های جاری آن طی دوره‌ای که روی کار است، تبدیل می‌شود. با توجه به اینکه ایران از زمینه‌های فکری، هویتی و تمدنی گوناگونی شکل گرفته،‌ تاثیر هر یک از این دوره ها (ایران باستان، دوره اسلامی-شیعی و مدرن - معاصر) بر دولت‌ها می‌تواند سیاست‌های متفاوتی را شکل دهد. البته این تاثیرپذیری نسبی است و هیچ دولتی را نمی‌توان جستجو کرد که خالی از هر یک از مبانی فکری و هویتی این سه باشد. از این‌رو مسئله مهم این است که در کدام‌یک از دولت‌ها، کدام زمینه‌های فکری و هویتی محوری است و ریشه عمیق‌تری دارد و رفتارهای سیاسی اصلی را تعیین می‌کند. بخش تئوری این مقاله گفتمان، انتخاب شده تا تفاوت رویکردی دولت‌های شکل‌گرفته از سال 1376 تا 1394 با چشم‌انداز مناسب‌تری ارائه و بر همان مبنا ریشه‌های هویتی متنی-حاشیه‌ای دولت‌ها نیز نمایان شود. بر این مبنا سوال اصلی مقاله این است که «سیاست‌های هویتی دولت‌ها چه نقش و تاثیری بر رویکردهای سیاست خارجی ایران بین سال‌های 1376 تا 1394 داشته اند؟» فرضیه نیز بر این مبنا است که «سیاست های هویتی دولت ها، متاثر از پیشینه و هویت تاریخی و گرایشات و مواضع گفتمانی متفاوت بین سال های 1376 تا 1394 باعث اتخاذ رویکردهای متفاوت در سیاست خارجی ایران شده اند.»

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Discourse positions and the foreign policy orientations of Islamic Republic of Iran

نویسندگان [English]

  • Ardeshir Sanaei 1
  • Reza Hojat Shamami 2
چکیده [English]

With the change of governments in I.R.I, the policies will lead to specified rotations, while are in a massive discourse of Islamic Revolution. So what background leads them to different policies? Are backgrounds emerged from the views of identity involved in that? In this article the main reasons for differences in approaches in the field of foreign policy more than anything else is the result of identity views. Therefore, the issues of identity of ancient Iran, issues of Islam-Shiite and modern era effect on the governments. Important issue is in which government, which backgrounds of identity is more pivotal and determines main political behavior? The theory of this article is selected as discourse to represent difference in government approaches formed from 1376 to 1394 to show identity roots of governments. Based on this notion the “main question” of article is “what’s been the effect of Identity politics of governments on IRI’s foreign policy approaches in years from 1376 to 1394?” The “hypothesis” is “Identity politics of governments which’s been effected by background, historical identity, political tastes and orientation between 1376 to 1394, has been led to make different approaches in Iran foreign policy”

کلیدواژه‌ها [English]

  • Discourse
  • discourse positions
  • Foreign policy approaches
  • Identity
  • Triple Identity

مراجع

آقا گل‌زاده،‌ فردوس (1385)،‌ تحلیل گفتمان انتقادی، انتشارات علمی و فرهنگی
ادیب‌راد، نسترن (1386) ابعاد روان‌شناختی هویت جنسی و هویت فرهنگی، مبانی نظری هویت و بحران هویت، به کوشش علی‌‌اکبر، مبانی نظری هویت و بحران هویت، سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی
ازغندی، علیرضا (1384) سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، قومس
اسدی، بیژن (1387) سیاست خارجی دولت اصلاحات؛ موفقیت‌ها و شکست‌ها، مرز بازشناسی اسلام و ایران
اشرف، احمد (1383) بحران هویت ملی و قومی در ایران، به کوشش حمید احمدی، موسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی
بروجردی، مهرزاد (1392) دولت روحانی در سیاست خارجی تابوشکنی کرد، سایت شخصی مهرزاد بروجردی، تاریخ بازدید: 30/09/1395
http://mehrzadboroujerdi.com
بشیریه، حسین (1393) زمینه‌های اجتماعی انقلاب ایران، ترجمه علی اردستانی، نگاه معاصر
دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال‌الدین (1393) فصلنامه سیاست خارجی، سال بیست و هشتم، شماره 1، بهار 1393
دهقانی فیروزآبادی سید جلال و عطایی مهدی، 1393، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال هفدهم، شماره اول، ص 103
دهقانی‌فیروزآبادی، سیدجلال (‌1392) توازن و واقعیت، مهرنامه، سال چهارم،‌ شماره 32
دهقانی‌فیروزآبادی، سیدجلال، عطایی، مهدی (1393) گفتمان هسته‌ای دولت یازدهم، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال هفدهم، بهار، شماره1
رجایی فرهنگ (1382) مشکل هویت ایرانیان امروز، نشر نی
سلطانی، سیدعلی اصغر، (1383) تحلیل گفتمان به مثابه نظریه و روش، مجله علوم سیاسی، سال هفتم، شماره 28
شریعتی، علی (1361) مجموعه آثار، بازشناسی هویت ایرانی اسلامی، تهران، الهام، ، شماره 27
شایگان، داریوش (1386) افسون زدگی جدید: هویت چهل تکه و تفکر سیال، ترجمه فاطمه ولیانی، تهران نشر و پژوهش فرزان روز
طباطبایی، سیدجواد، سنت، مدرنیته و پست مدرن، راه نو، ش 8
فرکلاف، نورمن (1379) تحلیل انتقادی گفتمان، مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ها
کاشی، محمدجواد غلامرضا (1392) اعتدال یک گفتمان نیست (همایش ملی تبیین مفهوم اعتدال)، روزنامه شرق،‌ 06/06/1395
کچویان، حسین، (1387) تطورات گفتمان‌های هویتی ایران، نشر نی
کسرایی، محمدسالار، شیرازی، علی(1388) نظریه گفتمان لاکلائو و موفه؛ ابزاری کارآمد در فهم و تبیین پدیده‌های سیاسی. فصل نامه سیاست، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، دوره39 شماره 3
لاکلائو، ارنستو، موفه، شانتال (1392) هژمونی و استراتژی سوسیالیستی، ترجمه: رضایی، محمد، نشر ثالث
محمدنیا، مهدی (1394) بررسی تطبیقی سیاست خارجی دولت‌های اصول‌گرا و اعتدال، فصلنامه سیاست پژوهی، دوره 2، شماره 1
مرییل بلور و توماس بلور (1390) مقدمه‌ای بر روند تحلیل گفتمان انتقادی، مترجمین: علی رحیمی و امیرحسین شاه‌بالا، انتشارت جنگل، جاودانه
مسکوب، شاهرخ (1387) هویت ایرانی و زبان فارسی، فرزان روز
مطهری مرتضی (1372) خدمات متقابل اسلام و ایران، صدرا
مولانا، حمید، محمدی،‌ منوچهر (1388) سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دولت احمدی‌نژاد،‌ نشر دادگستر
نقیب‌زاده، احمد (1381) تأثیر فرهنگ ملی بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی
هانتینگتون، ساموئل (1375) نظریه برخورد تمدنها و منتقدانش، ترجمه مرتضی امیری، دفتر مطالعات سیاسی و بین‏المللی وزارت امور خارجه
 یزدانی عنایت‌اله، فلاحی احسان(1392) بررسی گفتمانی تغییر و تداوم اصول سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در قفقاز جنوبی، فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 84
Ashmore, Richard; Jussim, Lee; Wilder, David (2001). Social Identity, Intergroup Conflict, and Conflict Reduction. USA: Oxford University Press. pp. 74–75. ISBN 0198031432.(
Da Cruz, Jose De Arimateia, (October 21, 2014), “Iran, Latin American and U.S National Security”, The World's Leadig Website for Students and Scholars of International Politics, at: http://www.ghooch.com (Accessed on:5 February 2015(
Feyzullah Ünal, Hüsamettin İnaç, The Construction of National Identity in Modern Times: Theoretical Perspective, International Journal of Humanities and Social Science, Vol. 3 No. 11; June 2013
Ehteshami, Anoushiravan (2002), “The Foreign Policy of Iran”, in Boulder,Co, The Foreign Policies of Middle East States, (p 302), Lynne Rienner.)
James D. Fearon, WHAT IS IDENTITY, (AS WE NOW USE THE WORD, Stanford University, November 1999.p6
MARTINUS NIJHOFF PUBLISHERS ,Forein Policy from conception to Diplomatic  Prtric Ernest, 2103, p1,leicen.boston ,
Ramazani, R.K (2009), Understanding Iranian Foreign Policy, in The Iranian Revolution at 30, Washington DC: The Middle East Institute(
Soltani, Fakhreddin & Reza Ekhtiari Amiri, (2010), “Foreign Policy of Iran after Islamic Revolution”, Journal of Politics and Law, Vol.3, No.2, September: 199-206

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار