The Impact of Pan-Turkist Policies on Azerbaijan's Relations with Iran

Document Type : Research Paper

Authors

1 Faculty of Law and Political Science,University of Tehran/ Tehran/ Iran

2 Assistant Professor at the Institute for Regional Studies, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran

Abstract

Prior to the Russo-Persian wars, which were resulted in the imposition of the Golestan and Turkmenchay treaties in 1813 and 1828, the Republic of Azerbaijan was part of the Iranian territory. Historical evidence shows that the separation of Azerbaijan, unlike what has been the case in many other parts of the world, did not occur as a result of domestic demands for independence. Instead, it was a result of the ambitions of an imperialist power. Subsequent developments led to the independence of Azerbaijan in 1918. This independence did not last long and in 1920 once again the country became part of the Soviet Union. After the collapse of the Soviet Union in 1991, the Republic of Azerbaijan gained independence from the Soviet Union, to be once again known as an independent state. Despite the fundamental ties between this newly established country and Iran, Azerbaijani leaders have, from the very beginning, been trying to a completely independent identity for themselves, their country, history, culture and people. This has led the Azerbaijani leaders to increasingly consider Pan-Turkist policies, causing the relations between Iran and the Republic of Azerbaijan to be relatively strained from the beginning. This article tries to answer the question as to what impacts have the Pan-Turkist policies had on Iran-Azerbaijan relations. The article argues that Azerbaijan’s Pan-Turkist policies has been the main cause of securitization of the relations between the two countries. This article adopts an explanatory method, based on analyzing library sources and documents.

Keywords


اباذری، مرتضی؛ رضازاده، حبیب؛ کریم‌زاده، محمد (1391)، «قوم‌گرایی و تأثیر آن بر روابط جمهوری اسلامی ایران و آذربایجان»، فصلنامه تحقیقات سیاسی بین‌المللی دانشگاه آزاد اسلامی، شماره سیزدهم، صص 239-205.
اتابکی، تورج (1381)، «ناسیونالیسم ایرانی و آذربایجان»، مجله گفتگو، شماره 33.
احمدی، حسین (1390)، «بررسی کتاب‌های درسی جمهوری آذربایجان (با تاکید بر کتاب‌های تاریخی)»، فصلنامه مطالعات ملی، شماره 2.
احمدی، حسین (1396)، بررسی کتب درسی جمهوری آذربایجان، تهران: موسسه مطالعات تاریخ معاصر.
احمدی، حمید (1381)، «در آذربایجان چه گذشت؟»، مجله سیاسی-اقتصادی اطلاعات، شماره ۱۸۱–۱۸۲ ، صص 61-44.
آدمی، علی (1391)، «بحران بحرین و امنیت منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران»، راهبرد، دوره 21، شماره 62، صص 168-141.
اسدی، حسین (1385)، «روابط آذربایجان با آمریکا و اسرائیل و سردی روابط با جمهوری اسلامی ایران»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران: دانشکده حقوق و علوم سیاسی.
افضلی، رسول؛ سیدی اصل، محمد و محمودی، ابوالقاسم (1393)، «تبیین روابط ایران و جمهوری آذربایجان با رویکرد سازه‌انگاری»، فصلنامه مطالعات اوراسیای مرکزی، دوره 7، شماره 2، صص 264-237.
امیراحمدیان، بهرام (۱۳۸۲)، بررسی کشورشناسی جمهوری آذربایجان، تهران: انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح تهران.
امیراحمدیان، بهرام (1384)، روابط ایران و جمهوری آذربایجان، نشر مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه.
امیراحمدیان، بهرام (1387)، «کوشش‌های دولت جمهوری آذربایجان در تحریف نام آذربایجان»، کنفرانس یکسان‌سازی نام‌های جغرافیایی، دوره چهارم.
امیری، مهدی (۱۳۸۵)، «ارزیابی روابط ایران و جمهوری آذربایجان در قرن بیستم»، مجلس و پژوهش، سال ۱۳، شماره ۵۳، صص 279-239.
ایزدی، رجب (1383)، «نگاهی به یک دهه چالش بر سر هویت آذربایجان»، مجموعه مقالات موسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی (ایران، ملیت، قومیت).
بارتولد، واسیلی ولادیمیروویچ (1375)، جایگاه مناطق اطراف دریای خزر در تاریخ جهان اسلام، ترجمه: لیلا ربن‌شه، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
بوزان، باری (1390)، مردم، دولت‌ها و هراس، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
بوزان، باری و ویور، اُلی (1388)، مناطق و قدرت‌ها، ترجمۀ رحمن قهرمان‌پور، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
بیات، کاوه (1381)، «جمهوری اسلامی و مسأله آذربایجان»، فصلنامه گفتگو، شماره 33، صص 92-79.
بیات، کاوه (1388)، توفان بر فراز قفقاز، تهران: نشر مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه.
بیات، کاوه (1394)، «برای خاتمه دادن به مسأله آذربایجان»، جمهوری آذربایجان، 23 سال تکاپو برای دولت و ملت‌سازی، به کوشش حسین احمدی، تهران: موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.
جانسیز، احمد؛ عله‌پور، مهرداد و میرزایی، مهرداد (۱۳۹۵)، «علل واگرایی بین ایران و جمهوری آذربایجان در پرتو نظریات امنیت منطقه‌ای»، همایش بین المللی بحران‌های ژیوپلتیکی جهان اسلام، تهران: موسسه آینده پژوهی جهان اسلام.
حسنلی، جمیل (1390)، سیاست خارجی جمهوری خلق آذربایجان 1918-1920، ترجمۀ حسین شرقی، تهران: انتشارات حلیم علم.
حسنلی، جمیل (1394)، فراز و فرود فرقه دموکرات، ترجمه منصور همامی، تهران: نشر نی.
حقیقت‌پور، منصور (1395)، «حیدر علی اف: قراباغ مال ایران»، دوهفته‌نامه وطن‌یولی، شماره 7.
خسروی‌جاوید، کامروز (1396)، «بررسی کتاب درسی تاریخ هشتم مدارس جمهوری آذربایجان»، بررسی کتب درسی جمهوری آذربایجان، به کوشش حسین احمدی، تهران: موسسه مطالعات تاریخ معاصر.
دادگر، سیاوش (1394)، «اقدامات ضد اسلامی و ضد ایرانی جمهوری آذربایجان در چند سال اخیر»، جمهوری آذربایجان، 23 سال تکاپو برای دولت و ملت‌سازی، به کوشش حسین احمدی، تهران: موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.
دشتبانی، داوود (1391)، فرآیند شکل‌گیری کشور آذربایجان از 1875 تا 1918، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، گروه تحصیلی تاریخ.
دهقانی فیروزآبادی، جلال و علوی، محمدعلی (1395)، «روند امنیتی‌سازی فعالیت هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران توسط لابی اسرائیل در آمریکا از منظر مکتب کپنهاگ»، فصلنامه پژوهش‌های راهبردی سیاست، سال پنجم، شماره 17.
رسول‌زاده، محمدامین (1392)، جمهوری آذربایجان؛ چگونگی شکل‌گیری و وضعیت کنونی آن، ترجمه تقی سلام‌زاده، تهران: انتشارات شیرازه.
رضا، عنایت‌الله (1381)، «از اران تا آذربایجان»، فصلنامه گفتگو، شماره 33.
رضا، عنایت‌الله (1383)، دائره‌المعارف بزرگ اسلامی، جلد 13، مدخل پانترکیسم، تهران: مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی.
رضا، عنایت‌الله (1390)، آذربایجان و اران، تهران: نشر هزار.
سویتوخوفسکی، تادیوش (1396)، آذربایجان و روسیه (1905-1920)، شکل‌گیری هویت ملی در یک جامعه مسلمان، ترجمۀ کاظم فیروزمند، تهران: نشر شادگان.
طالب‌لی، سبحان (1396)، «آسیب‌شناسی روابط ایران و جمهوری آذربایجان»، ایران و جمهوری‌های قفقاز جنوبی، تهران: ایراس.
عبداله‌خانی، علی (1389)، نظریه‌های امنیت، تهران: موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران.
عرفانیان، مسعود (1395)، پیدایش جمهوری آذربایجان، تبریز: انتشارات ایران‌شناخت.
فلاح، رحمت‌الله (1389)، راهبردهای اسرائیل در اوراسیا (با تاکید بر آسیای مرکزی و قفقاز)، تهران: موسسه اندیشه‌سازان نور.
قرشی، سید یوسف (1393)، امنیتی شدن و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
کاظمی، احمد (1385)، پانترکیسم و پان‌آذریسم؛ مبانی، اهداف و نتایج، تهران: موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران.
کریمی‌پور، یدالله (1380)، مقدمه‌ای بر ایران و همسایگان (منابع تنش و تهدید)، تهران: جهاد دانشگاهی واحد خوارزمی.
کسروی، احمد (1335)، شهریاران گمنام، تهران: انتشارات امیرکبیر.
کفاش‌جمشید، محمدرضا و قلی‌زاده، ابراهیم (1393)، «فرصت‌ها و چالش‌های عمق بخشی جمهوری اسلامی ایران در جمهوری آذربایجان»، مجله سیاست دفاعی، شماره 86، صص 172-139.
کوزه‌گر کالجی، ولی (1395)، صهیونیسم در آذربایجان چه می‌کند؟، تهران: انتشارات خبرگزاری فارس.
کولایی، الهه (1389)، «جمهوری اسلامی ایران و ژئوپلیتیک قفقاز جنوبی»، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال ششم، شماره اول، صص 111-75.
کولایی، الهه (1394)، سیاست و حکومت در اوراسیای مرکزی، تهران: انتشارات سمت.
کولایی، الهه و اصولی، قاسم (1391)، «چگونگی تغییر روابط امنیتی شده ایران و جمهوری آذربایجان»، مطالعات اوراسیای مرکزی، دوره پنجم - شماره 2، صص 94-75.
کوهی‌اصفهانی، مرضیه و حق‌پناه، جعفر (1396)، «مناقشه ناگورو-قراباغ و امنیت منطقه‌ای: نقش و جایگاه ایران»، ایران و جمهوری‌های قفقاز جنوبی، تهران: ایراس.
گنجوی، نظامی (1386)، خمسه نظامی، تصحیح و توضیح بهروز ثروتیان. تهران: انتشارات امیرکبیر.
لاندو، جیکوب (1396)، پانترکیسم؛ یک قرن در تکاپوی الحاق‌گری، ترجمه حمید احمدی، تهران: نشر نی.
نصری، قدیر (1390)، «تاملی نظری در یافته‌ها و دشواری‌های باری بوزان در بررسی امنیت»، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال چهاردهم، شماره 4.
واند، زاره (1369)، افسانه پان‌تورانیسم، ترجمه محمدرضا زرگر، تهران: انتشارات بینش و پروین.
منابع انگلیسی و آذری
Alili, Ahmad (2015), “Azerbaijan and Iran after the Sanctions: The Pathways of Advanced Engagement and Confrontation”, Center for Economic and Social Development, Azerbaijan, Available at: cesd.az/new/wp-content/uploads/2016/.../Azerbaijan-and-Iran-after-the-Sanctions.pdf, (Accessed on: 20/5/2017).
Babayan, David (2010), “Ethno-Political and Security Aspects of the Azerbaijan-Karabakh Conflic”, Available at: https://journal-neo.livejournal.com/16180.html.
Balzacq, Thierry (2019), “Securitization Theory: Past, Present, and Future”, Polity Vol. 51, no. 2 (April 2019), Pp 331-348.
Beehner, Lionel (2005) “Nagorno Karabakh: the Caucasus”, Council On Foreign Relations, Available at: http://www.cfr.org/armenia/nagorno-karabakh-crisis-caucasus/p9148 (Accessed on: 08/05/2017).
Bəyat, Fərhad (2004), Heydər Əliyvin İran İslam Respublikası İlə əlaqədar baxışları, Bakı: İran İslam Respublikasının Bakıdakı Səfirliyi.
Boucek, Christopher and Revkin, Mara (2011), “The Unraveling of the Salih Regime in Yemen”, CTC Sentinel, Vol. 4, No. 3, Pp 1-24.
Demir, Ali Faik (2003), “Aliyev dönemi bitti, demek çok zor”, Available at: http://arsiv.ntv.com.tr/news/229229.asp (Accessed on: 2016/12/19).
Ehteshami, Anoushiravan (2002), “The foreign policy of Iran”, foreign policies of Middle East states, London: Lynne Rienner publisher, Pp. 283-309.
Əliyev, İlham (2005), “Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Türkiyənin Skay TV telekanalina müsahibəsi”, Azərbaycan Prezidenti, Available at: http://archive.president.az/articles.php?item_id=20070814021304991&sec_id=14. (Accessed on: 20/9/2017).
Gresh, Geoffrey, (2006),"Coddling the Caucasus: Iran's Strategic Relationship with Azerbaijan and Armenia", Caucasian Review of International Affairs, Available at: https://www.files.ethz.ch/isn/104431/Full.pdf, (Accessed on: 2017/12/13).
Musavat (2019), “Sepah-ın Azərbaycana qarşı cəhdləri olub”, Available at: https://musavat.com/mobile/news/sepah-in-azerbaycana-qarsi-cehdleri-olub-iddia_605239.html (Accessed on: 2019/05/22).
Nassibli, Nasib (2012), “Azerbaijan Iranian Relation: Past and Present”, Journal of Azerbaijan studies, Vol. 6, No. 3.
Rocca, Noemi Maria (2017), “Regional Stability for National Survival: Iran’s Foreign Policy towards the Southern Caucasus and Central Asia in the Post-Soviet Era”, International Relations and Diplomacy, Vol. 5, No. 9, Pp. 544-553.
Rüstəmxanlı, Sabir (2016), “İran Azərbaycanı içəridən dağıtmaq istəyir”, Available at: https://metbuat.az/news/595978/sabir-rustemxanli-iran-azerbaycani-iceriden-dagitmaq-isteyir.html (Accessed on: 2018/10/28).
Sadegh–Zadeh, Kaweh (2008), “Iran's Strategy in the South Caucasus”, Caucasian Review of International Affairs, Voli. 2, No. 1, Pp. 35-41.
Shaffer, Brenda (2017), “The Islamic Republic of Iran’s Policy toward the Nagorno-Karabakh Conflict”, The International Politics of the Armenian-Azerbaijani Conflict, Editor: Cornell Svante E, United Kingdom: Palgrave Macmillan.
Stritzel, Holger (2007), “Towards a Theory of Securitization: Copenhagen and Beyond”, European Journal of International Relations,, Vol. 13 No. 3, Pp 357–383.
Swietochowski, Tadeusz (1995), Russia and Azerbaijan A Borderland in Transition, Columbia University Press, August 1995.
Valiyev, Anar (2005), “Azerbaijan: Islam in a Post-Soviet Republic” Middle East Review of International Affairs, vol. 9, No. 4.
Vatanka, Alex (2003), “Azerbaijan-Iran Tensions Create Obstacle to Caspian Resolution”, Available at: https://eurasianet.org/azerbaijan-iran-tensions-create-obstacle-to-caspian-resolution (Accessed on: 2018/06/20).
Wendt, Alexander (1999), Social Theory of International Politics, Cambridge: Cambridge University Press.
Wilhelmsen, Julie (2009), “Islamism in Azerbaijan: How Potent?”, Studies in Conflict & Terrorism, Routledge, Vol. 32, No. 8, Pp. 726-742.