راهبرد امنیتی ایران در مقابل تحرکات ژئوپلیتیکی آمریکا در خاورمیانه (2015- 2001)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه گیلان

2 دانشجوی دکتری مطالعات منطقه ای دانشگاه تهران

چکیده

تحلیل و بررسی راهبرد امنیتی کشورها در نظام بین الملل همواره از دغدغه های دانشمندان سیاست بین الملل بوده است. یکی از نظریه های مطرح جهت تحلیل راهبرد امنیتی کشورها نظریه نوواقع گرایی کنت والتز است که از جنبه ای ساختاری و سیستمیک به این موضوع می پردازد. البته در گذر زمان محققان مختلفی به تعدیل وتقویت نظریه والتز پرداخته اند تا چارچوبی تحلیلی برای بررسی تطبیقی راهبرد امنیتی کشورها در دوره های مختلف یا در مقایسه با یکدیگر ارائه نمایند. نویسندگان در این مقاله قصد دارند با بهره­گیری از مدل تعدیل شده برت هنسن و پیتر تافت و آندرس ویول به بررسی راهبرد امنیتی ایران در مقابل تحرکات ژئوپلیتیکی آمریکا در خاورمیانه پس از یازدهم سپتامبر بپردازند. نگاهی اجمالی به راهبرد امنیتی جمهوری اسلامی ایران حاکی از آن است که راهبرد امنیتی این کشور در قبال حمله آمریکا به افغانستان ترکیبی از دنباله روی و موازنه نرم بوده در حالی که در اشغال عراق توسط آمریکا، موازنه نرم و در بحران کنونی سوریه، موازنه سخت وجه غالب راهبرد امنیتی ایران بوده است. بر این اساس، پرسش اصلی مقاله چنین است: راهبردهای امنیتی مختلف ایران در مقابل تحرکات ژئوپلیتیکی آمریکا در منطقه خاورمیانه را چگونه میتوان تبیین نمود؟ دوره زمانی این پژوهش پس از یازده سپتامبر 2001 بوده و سه واقعه حمله امریکا به افغانستان، اشغال عراق و تحرکات آمریکا در سوریه مورد توجه قرار گرفته اند. یافته های پژوهش حاکی از آن است که امنیت نسبی و ایدئولوژی نسبی متغیرهای مستقلی می­باشند که با بهره گیری تلفیقی از آنها  می­توان راهبرد امنیتی ایران در وقایع فوق را تبیین نمود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Iran's Security Strategy towards US Geopolitical Movements in the Middle East (2001- 2015)

نویسندگان [English]

  • Seyed Amir Niakooee 1
  • Hossein Behmanesh 2
چکیده [English]

The analysis and examination of security strategies of different states is an important analytical task in political science and international relations and many theories have been put forward to dealing with this concern. Undoubtedly, the theory of Kenneth waltz and its modification by scholars such as birth Hansen, Peter Toft and Anders Wiwel are very important analytical tools for this matter. In this paper, authors are going to examine Iran's different security strategies towards Unites State’s geopolitic advances in the Middle East since 2001by applying the theory of Hansen and his collegues.The findings of the paper demonstrate that Iran adopted the combination of soft balancing and soft bandwagoning in the aftermath of the United States attack to Afghanistan, while in Iraq’s crisis and Syria developments soft balancing and hard balancing were, respectively adopted by the Islamic government of Iran. Moreover, the relative security and relative ideology are the independent factors which determine and explain the reasons behind the adoption of these strategies.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Balancing
  • Geopolitics
  • Bandwagoning
ابراهیمی، نبی الله، 1389، گفتمان اسلام سلفی و جهانی شدن امنیت خاورمیانه، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال سیزدهم، شماره چهارم، زمستان
   اخباری، محمد، عبدی، عطاا...، مختاری هشی، حسین، موقعیت ژئوپلیتیک ایران و تلاش های امریکا برای تثبیت هژمونی خود در جهان (مطالعة موردی: طرح خاورمیانه بزرگ)، فصلنامه پژوهش های جغرافیای انسانی، شماره 75 ، بهار
امیری، مهدی، 1390، نظام متغیر موازنه قدرت در آسیای مرکزی و پیامدهای آن برای ایران، فصلنامه مجلس و پژوهش، سال 18، شماره 65
بورمرگ، دانیل، 1381، آیا ابهام در روابط ایران وآمریکا پایان می یابد؟، ترجمه، پورآخوندی، نادر،  فصلنامه مطالعات راهبردی، سال پنجم شماره سوم و چهارم، پاییز و زمستان
سازمند، بهاره، عظیمی، ابوالفضل، نظری، علی اکبر، 1389، نظریه موازنه قدرت والتز: نقد و بررسی کارآمدی آن در عصر حاضر، فصلنامه روابط خارجی، سال دوم، شماره چهارم، زمستان
جلیلی، محمد رضا، 1384، امید ها و تردیدهای ایرانیان پس از صدام، ترجمه، سپهر، حسین، فصلنامه راهبرد، شماره 37، پاییز
چگونگی ظهور و سقوط طالبان در افغانستان،1390، ماهنامه شاهد یاران، شماره 66، فروردین و اردیبهشت
حافظ نیا، محمدرضا. 1390،  اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک،  مشهد: انتشارات پاپلی.
حافظ نیا، محمد رضا، رومینا، ابراهیم، 1384، تحول روابط ایران و عربستان و تأثیر آن بر ژئوپلیتیک خلیج فارس، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 77، تابستان
خلیلی، حسین، 1387، تصاعد بحران امنیتی در دوران عملیات پیشدستانه در عراق، فصلنامه سیاست، مجلة دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 38 ، شمارة 1، بهار
کولایی، الهه، نوری، علی رضا، 1391،« معمای امنیت» وآینده نظام کنترل تسلیحات دوجانبه بین روسیه وآمریکا، فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق وعلوم سیاسی، دوره 42، شماره 2، تابستان
رضایی، علیرضا، 1387، چین و موازنه نرم در برابر هژمونی ایالات متحده آمریکا در عرصه نظام بین الملل، فصلنامه راهبرد یاس، شماره 16، زمستان
زرقانی، سید هادی، 1385، عوامل موثر در امنیت مرزی با تأکید بر مرز شرقی ایران و افغانستان، مجله علوم جغرافیایی ، شماره 1، بهار
زونس، استفان، 1385، ناگفته های بوش، ماهنامه سیاحت غرب، شماره 44، اسفند
عسگری، محمود، 1387، موازنه نرم در برابر قدرت برتر یک جانبه گرا، فصلنامه راهبرد دفاعی، سال ششم، شماره 19، بهار
عطایی، فرهاد، شهوند، شهراد، 1391، افراط گرایی فرقه ای در پاکستان (1979-2001) ، دوفصلنامه علمی - پژوهشی دانش سیاسی، سال هشتم، شماره دوم  (پیاپی 16 )، پاییز و زمستان
قوام، سید عبدالعلی، 1389، «روابط بین الملل ،نظریه ها و رویکردها» ، چاپ چهارم، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها(سمت)
لطفیان، سعیده، 1387، ایران و خاورمیانه: انتخاب های دشوار و موضوعیت واقع گرایی، فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق وعلوم سیاسی، دوره 38، شماره 3، پاییز
مشیرزاده، حمیرا، 1388، «تحول در نظریه های روابط بین الملل» ، چاپ چهارم، تهران : سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها(سمت)
متقی، ابراهیم، 1387، ژئوپلیتیک تعادل و موازنه نرم، مطالعه موردی: خاورمیانه در بین سالهای 9-2001، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال چهارم، شماره اول، بهار
مروری بر روابط ایران و افغانستان در نیم قرن گذشته، 1389، ماهنامه شاهد یاران، شماره 59، مهر
نادری، محمود، 1386، چگونگی روند دولت سازی در عراق پس از صدام مایه های ناامنی، ماهنامه اطلاعات سیاسی – اقتصادی، شماره 238، خرداد و تیر
نظری، عبداللطیف، 1385، مقاومت شیعیان افغانستان در برابر طالبان در چارچوب تحلیل گفتمان، فصلنامه شیعه شناسی، سال چهارم، شماره 14، تابستان
نکویی، سید احمد، 1389، مولفه های امنیتی طالبان، ماهنامه پیام انقلاب، شماره 41، آذر
نیاکویی، سید امیر، بهمنش، حسین، 1391، بازیگران معارض در بحران سوریه: اهداف و رویکردها، فصلنامه روابط خارجی، سال چهارم، شماره چهارم، زمستان
هنسن، برت و پترتافت و آندره ویول. 1390 . راهبردهای امنیتی و نظم جهانی امریکایی «، قدرت از دست رفته » ، ترجمه سید امیر نیاکویی و احمد جانسیز، رشت: انتشارات دانشگاه گیلان.
 
Abdo , Geneive ,August 25, 2011,- How Iran Keeps Assad in Power in Syria- http://www.foreignaffairs.com/articles/68230/geneive-abdo/how-iran-keeps-assad-in-power-in-syria.
Akl, May. April, 19, 2011. The false hope of revolution in syria.
 http://mideast. Foreign policy.Com/ posts/ 2011/ 04/19/why-the-syrian-case-isdifferent.
Badran, Tony. August 16, 2011. Obama's Options in Damascus.
 http://www. foreignaffairs.com/articles/68129/tony-badran/obamas-options-indamascus.
Baroud, Ramzy. November 26, 2011. Zero-Problems Foreign Policy No More: Turkey and the Syrian Abyss. http://www.foreignpolicyjournal.com/2011/11/26/zero-problems-foreign-policy-no-more-turkey-and-thesyrian- abyss/.
Brookings. March 19, 2009. On a New Footing: U.S.-Syria Relations.
Bolton, K. R. February 22, 2011. Iran: The Next Domino?
 http://www.foreign policyjournal.com/2011/02/22/iran-the-next-domino/.
Chossudovsky, Michel. June 17, 2011. The Destabilization of Syria and the Broader Middle East War.
http://www.globalresearch.ca/index.php? context=va&aid=25312.
Chossudovsky, Michel. August 9, 2011. A Humanitarian War on Syria?
Falk, Richard. May 20, 2011. Global Leadership: American Retreat, BRIC Ambivalence, and Turkey’s Rise. http://www.foreignpolicyjournal.com/2011/05/20/global-leadership-american-retreat-bric-ambivalence-and- turkeys-rise/.     
Liming, Yang, February 08, 2012, Syria: Proxy Battleground For Western Conflict With Russia, http://www.globalresearch.ca/syria-proxy-battleground-for-western-conflict-with-russia/29160
Ó Cathail, Maidhc. November 19, 2011. Sanctioning Syria: The Long Road to Damascus.
Milani, Mohsen M. October 11, 2011. Iran and Saudi Arabia Square Off.
http://www.foreignaffairs.com/articles/136409/mohsen-m-milani/iranand- saudi-arabia-square-off.
Wagner, Daniel. September 12, 2011. Turkey’s High Stakes Foreign Policy Gamble http://www.foreignpolicyjournal.com/2011/09/12/turkeys-highstakes- foreign-policy-gamble/.
Grigoryan ,Suren and Dr. Vardan Grigoryan. October 26, 2011. The Neo-Turkish
Gambit.http://www.foreignpolicyjournal.com/2011/10/26/the-neoturkish- gambit/.
Zaka Syed, Aijaz. August 14, 2011. Splendid Isolation of Syriahttp:
www.foreignpolicyjournal.com/2011/08/14/splendid-isolation-ofsyria