خشونت هویتی و سیر تطور اندیشه های جهادی-‏تکفیری ‏ در خاورمیانه(2015-1980)‏

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مدیرگروه مطالعات خاورمیانه دفتر مطالعات سیاسی و بین ‏المللی، رایزن و سخنگوی سابق ایران نزد سازمان ملل متحد-‏نیویورک

2 دکتری علوم سیاسی از دانشگاه اف یو برلین

چکیده

ظهور جریان های جهادی-تکفیری بعنوان قرائتی سیاسی از اسلام سلفی، تحولات عظیمی را در منطقه شکل داده اند. در دهه 80 میلادی موج اولیه این جریانات جدید از ائتلاف وهابی های عربستان سعودی در غرب و جریان های بنیادگرای اسلامی عربی در شرق دنیای عرب بر علیه اشغال افغانستان شکل گرفت. حوالی خروج نیروهای شوروی سابق از افغانستان، القاعده بعنوان موج دوم گروه های جهادی-تکفیری اعلام موجودیت نمود.  بعد از اشغال عراق در سال 2003، موج سوم گروه های تکفیری تشکیل و وارد مرحله جدیدی از حیات سیاسی-نظامی خود گردیدند. انقلاب های عربی به احیای این جریانات و ایجاد موج چهارم گروه های تکفیری در عراق و سوریه انجامید که داعش یا خلافت اسلامی مهمترین نماینده آن است. در این مقاله سعی گردیده است با بررسی این سیر تطور و تغییرات ایدئولوژیک، عوامل ساختاری اجتماعی، سیاسی و به ویژه هویتی ناشی از عوامل داخلی یا دخالت خارجی که به تقویت خشونت و تسهیل عضوگیری گروه های تکفیری و همچنین تغییر دیدگاه های آنها انجامیده است، مورد بررسی قرار گیرد. در این راستا با بهره گیری از مفاهیم تئوری «خشونت ساختاری» و «خشونت هویتی» و همینطور «امپریالیسم ساختاری» یوهان گالتونگ به عوامل تشدید کننده این نوع از خشونت با تکیه بر مباحث هویتی و ساختاری از جمله چگونگی ساخت مفاهیم «ما» در مقابل  «دیگری»  و تشدید بحران های ناشی از خشونت هویتی و نیز نقش تحریک خارجی در آن پرداخته ایم.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Identity Violence and Evolution of Jihadi-Takfiri Toughts in the Middle East(1980-2015)

نویسندگان [English]

  • Alireza Miryusefi 1
  • Hussein Gharibi 2
چکیده [English]

Emergence of Jihadi-Takfiri groups, as a new reading of Political Salafi Islam, created huge developments in the region. During 1980s the first waves of this groups has been made by merging Saudi Wahabis in the West of Islamic World and Egyptian Islamic fundamentalists in the east side of Arab World. The motivation of this coalition was confronting of ex- Soviet Union occupation of Afghanistan. Al-Qaeda as the second wave of Takfiri-Jihadi groups has been ememrged in the late years of 1980s. They have been known as the main protagonists of Takfiri-Jihadi Groups until recent years. Iraq invasion in 2003 formed the third wave of these groups. Iraqi branch of Al-Qaeda under leadership of Abu Musab Al-Zarqawi were a reaction to Iraq Invasion. Arab Spring and civil wars in Syria and Lybia was a main parameter in a new evoloution in Takfiri-Jihadi qroups which ended to emergence of Daesh of ISIS as the fourth wave of these groups. In this paper we try to scrutinize this evolution and investigate the the structural causes and roots of this evoloution. In this regard we use Johan Galtung’s Theoric frame work. In particular we focused on “Structural Violence”, “Identity violence” and “Structural Impersialism” theories of Johan Galtung. We use also some definitions and theorical framework to define and discuss identy violence in the Middle East. This help us to have a better understing of the logic of Takfir-Jihadi gropus and the effective parameters in their evoloution

کلیدواژه‌ها [English]

  • Takfiris
  • ISIS
  • Structural Violence
  • Identity Violence
  • Identity

مراجع

الف- فارسی
الرشیده،م. 1393. عربستان سعودی وجریانهای اسلامی جدید. ترجمه دکتر رضا نجف زاده. پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
احمدی، ح. 1384. جنبش‌های اسلامی و خشونت در خاورمیانه. فصلنامه مطالعات خاورمیانه، سال دوازدهم، شماره 1، بهار. صص 56-31.
احمدی، ح. 1388. خاورمیانه و نظام بین‌الملل پس از جنگ سرد. فصلنامه سیاست، دوره 39، شماره 3، پاییز.صص 36-19.
ابراهیمی، ن. 1389. گفتمان اسلام سلفی و جهانی شدن امنیت خاورمیانه. فصلنامه مطالعات راهبردی، سال سیزدهم، شماره چهارم، زمستان. صص 94-175.
بدیعی ازنداهی، م. 1392. نقش ایالات‌متحده در ترویج سلفیگری در خاورمیانه. سخنرانی در نشست موسسه مطالعات آمریکا به تاریخ 28 مرداد 1392.
برچر، م. 1382. بحران در سیاست جهان: ظهور و سقوط بحران‌ها. پژوهشکده مطالعات راهبردی، 1382
بهنساوی، س. 1393. نقد و بررسی اندیشه   تکفیر. ترجمه سالم افسری. نشر احسان
بیگدلی، خ. 1385. نومحافظه‌کاران و روابط ایران و امریکا در دوران ریاست جمهوری کلینتون بوش (2005- 1993). پایان نامه کارشناسی ارشد مطالعات منطقه-ای، دانشگاه تهران
حسینی زاده، م. 1386.  اسلام سیاسی در ایران. قم: دانشگاه مفید
دهشیار، ح. 1384. نومحافظه‌کاران و سیاست خارجی امریکا. تهران: نشر سرایی
 دیلمی معزی، ا. 1387. روندهای کلان نظام بین الملل در اغاز هزاره سوم. ره آورد سیاسی، شماره 20.
سید نژاد، ب. 1389. سلفی‌گری در عراق و تأثیر آن بر جمهوری اسلامی ایران. فصلنامه مطالعات راهبردی، سال سیزدهم، شماره اول، بهار. صص 122-95.
سیدنژاد، ب. 1388. موج جدید سلفی‌گری و تاثیر آن بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران.  دانشگاه امام حسین (ع).
سیمبر، ر. 1382. سیاست خاورمیانه‌ای بوش: تداوم اشغال فلسطین. مجموعه مقالات آمریکا(1) ویژه دکترین امنیت ملی بوش در خاورمیانه. تهران: موسسه بین-المللی ابرار معاصر.
صرّامی، س. 1394. تکفیر. دانشنامه جهان اسلام، مدخل دوم.
عبدالله، ع. و م، اسماعیلی. 1390. از هژمونی نظامی تا قدرت نرم در سیاست خارجی ایالات‌متحده. رهیافت انقلاب اسلامی،سال پنجم، بهار.
علیپور ، م. 1383. نومحافظه‌کاری در سیاست مدرن. کتاب آمریکا(3) ویژه نومحافظه‌کاران در امریکا، تهران: موسسه ابرار معاصر.
علیزاده طباطبایی، م. 1392. مکر تکفیر. ویژه نامه کنگره بین‌المللی خطر جریان‌های تکفیری برای اسلام، مسلمین، جهان بشریت و راه های برون رفت از آن. بهمن ماه 1392. قم، انتشارات دبیرخانه کنگره مذکور.
فیرحی، د. 1394. دلایل شکل‌گیری داعش. شفقنا، 6 فروردین.
فیرحی، د. 1393. جریان شناسی اسلام سیاسی معاصر. پارسینه، 8 آذر
قران کریم
قهرمانپور، ر. 1384. استراتژی آمریکا در خاورمیانه و روند یکجانبه گرایی. کتاب امریکا «1»، ویژه سیاستهای امریکا در خاورمیانه. تهران: موسسه بین‌المللی ابرار معاصر.
گریفیتس، م. 1388. دانشنامه روابط بین‌الملل و سیاست جهان. ترجمه   علیرضا طیب. تهران: نشر نی، چاپ دوم.
مرادی، ع. 1392. جامعه شناسی شکل‌گیری تروریسم سلفی- تکفیری. فارس نیوز، 23 بهمن.
مشیرزاده، ح. 1384. تحول در نظریه های روابط بین‌الملل. تهران: انتشارات سمت.
مشیرزاده، ح. و ف، صلواتی. 1392. جهان اسلام/دیگری بنیادگراو اسطوره آرمان آمریکایی در سیاست خارجی آمریکا. فصلنامه روابط خارجی، سال پنجم، شماره اول، بهار. صص 103-73.
موثقی، ا. 1380. جنبش‌های اسلامی معاصر. تهران: سمت.
نای، ج. 1387. قدرتنرم؛ ابزارهای موفقیت در سیاست بین الملل. تهران: دانشگاه امام صادق(علیه‌السلام)،چاپ دوم.
یوسفی، ا. 1393. یک روز حمایت از تروریست، یک روز مبارزه با تروریسم.    هفته‌نامه سخن روز. 11 خردادماه.
ب- انگلیسی
R, Thiab and S. al-Hayek. 2014. Saudi poll to reveal public’s level of sympathy for IS, Al-Monitor, July 22.(Web site) Emerson, S. 1994. Jihad in America. (Documentry in PBS TV)
Farmer، P. B, Nizeye and S, Stulac. 2006. Structural Violence and Clinical Medicine. PLOS. October 26th.(Web site)
Fattah، Kh. and Fierke، ,K. 2009.Clash of Emotions: The Politics of Humiliation and Political Violence in the Middle East. European Journal in International Relation، in: htp://ejt.sagepub.com/cgi/content/abstract/15/1/67.(Jortnal)
Friedman, T. 2014. What’s Their Plan? Obama’s Strategy for Fighting ISIS Isn’t All About Us”. New York Times, September 13th, (Newspaper)
Fukuyama، F. 2011. The Origins of Political Order. Farrar, Straus and Giroux.(Book)
Galtung, Johan. “A structural theory of imperialism” , Journal of peace Research Vol. 8;81-94, 1971.
Galtung, J. 1990. Cultural Violence. Journal of Peace Research، Vol. 27، No. 3 (Aug.، 1990). pp. 291-305(Journal)
Galtung, J. 2007. Kulturelle Gewalt. p. 106. in Ho, Kathleen "Structural Violence as a Human Rights Violation". Essex Human Rights Review Vol. 4 No. 2, September.(Jornal)
Galtung, J. 1988. Peace and Peace Problems: Some Case Studies”, World Structure and Social Structure (Volume3).(Book)
Galtung, J. 1969. Violence، Peace، and Peace Research. Journal of Peace Research، Vol. 6، No. 3. pp. 167-191(Book)
Gerges، F. 2005. The Far Enemy: Why Jihad Went Global.  Cambridge: Cambridge University Press.(Book)
Holehouse, M. 2014. Scottish independence: referendum results - as it happened. The Telegraph. September 1914.(Newspaper)
House, K.  2011. From Tunis to Cairo to Riyadh?. WSJ. February 15th .(Newpaper)
Hülsse، R. and A. Spencer. 2008. The Metaphor of Terror: Terrorism Studies and the Constructivist Turn.Security Dialogue، Vol.39، No.6.  PP: 571-592.(Journal)
Huntington, S. 2005. Who Are We?: The Challenges to America's National Identity. New York: Simon & Schuster.(Book)
Jonson، D.2005. The Clash of Ideologies. Fairfax، VA: Xulon Press.(Book)
Khalidi, R. 2009. Sowing Crisis, Beacon Press.(Book)
Kaplan، R. 2000. The Coming Anarchy: Shattering the Dreams of the Post Cold War.New York: Random House.(Book)
Lander, M. 2014. Saudis Are Next on Biden’s Mideast Apology List After Harvard Remarks. NY Times. December 6th.(Newspaper)
Lawrence، B. 2005. Message to the World: The Statements of Osama bin Laden، London: Verso.
Lewis، Bernard. In: Islam and the West: Conversation With Bernard Lewis، The Pew Forum, 27th  April.
Little, D. 2008. American orientalism: the United States and the Middle East since 1945. The University of North Carolina Press, Chapel Hill.(Book)
Norton، A. 2003. America in the Middle East: Statesmanship Versus politics. Current History، . (Book)
Nossel، S. 2004. Smart Power. Foreign Affairs ،New York: Mar/Apr. P: 83(Jornal)
Nye، J.2008. Public Diplomacy and Soft Power. Annual of the American Academy of Political and Social Science. (Book)
S/RES/2170 ,2014 . Threats to international peace and security caused by terrorist acts, Adopted 15 August.(UNSC resolution) Saurette، P.2005. The Kantian Imperative: Humiliation، Common Sense، Politics. Toronto: Toronto University Press
Wallerstein, I. 1974. The Modern World-System I: Capitalist Agriculture and the Origins of the European World-Economy
سیاست جهانی
دوره 5، شماره 1 - شماره پیاپی 1
اردیبهشت 1395
صفحه 176-147

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار