نقش شبکه خبری الجزیره در دیپلماسی رسانه ای قطر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکنری روابط بین الملل دانشگاه گیلان

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد روابط بین الملل دانشگاه خوارزمی تهران

چکیده

با حضور مؤثر رسانه­ها در عرصه بین­الملل، دیپلماسی سنتی متحول شده و «دیپلماسی رسانه­ای» به عنوان یکی از شاخه‌های اصلی فعالیت‌ دستگاه سیاست خارجی پدیدار شده است. در دو دهه گذشته، اهمیت بهره­گیری از رسانه­های بین­المللی موجب شده که کشورهای در حال توسعه نیز در اندیشه بهره­مندی از این رسانه­ها برآیند. قطر از جمله کشورهایی است که با راه اندازی شبکه خبری الجزیره در سال 1996 استفاده از دیپلماسی رسانه­ای را در دستور کار خود قرار داده است. از این رو، مقاله حاضر با رویکرد تبیینی، بر واکاوی مبانی دیپلماسی رسانه­ای قطر سامان یافته است. ماحصل پژوهش حاضر اشاره دارد که قطر با اهمیت یافتن «جغرافیای رسانه­ای» کوشیده است تا از رسانه­های فراملی و جهانی برای جبران کمبود­های ژئوپولیتیکی خود استفاده کند. از سویی دیگر قطر به عنوان یک کشور کوچک آسیب­پذیر، و به علت نداشتن منابع قدرت سخت افزاری، برای حفظ بقا و امنیت خود در تلاش است تا با پیروی از سیاست «برند­سازی ملی»، و از طریق شبکه الجزیره، ضمن تلاش برای انتقال از حاشیه به متن نظام بین­الملل، سعی در پیشبرد اهداف سیاست خارجی خود نماید. با در نظر گرفتن این مبانی می­توان به تأثیر شبکه الجزیره در  نفوذ سیاست خارجی قطر پرداخت.              

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Role of the Al-Jazeera in Qatar's Media Diplomacy

نویسندگان [English]

  • . . 1
  • . . 1
  • . . 2
چکیده [English]

 
By effective presence of Medias in international area, the traditional diplomacy evolved and media diplomacy, as one of the main branches of foreign diplomacy system activities, was appeared. In the last two decades, the importance of utilizing international media caused that developing countries try to utilize the international Medias as well. Qatar is one of those countries who docketed enjoying media diplomacy by launching Aljazeera news channel in 1996. Therefore, this article with descriptive- analytic approach, prepared based on analysis of Qatar media diplomacy. The consequence of this research points that Qatar, due to importance of Geo-media, tried to cover its Geopolitics shortcomings by using global medias. On the other hand, Qatar as a small vulnerable country which has no hardware power sources, tries to follow National Branding policy and shift from a dispensable country to a significant one in international system through Aljazeera channel in order to be survived and protect its security and to promote foreign policies goals. By considering such principles, the effect of Aljazeera channel in influence of Qatar foreign policy can be analyzed. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Media Diplomacy
  • Qatar
  • Aljazeera Channel
  • Geo-media
  • National Branding
الف- فارسی
اسدی، علی اکبر (1390) سیاست خارجی قطر و تحولات عربی؛ مبانی و مولفه­ها، فصلنامه مطالعات راهبردی جهان اسلام، سال دوازدهم- شماره 47، پاییز.
اسماعیلی، علی­محمد (1388) دیپلماسی رسانه­ای با تأکید بر نقش سازمان صدا و سیما، تهران: موسسه فرهنگی مطبوعاتی جام جم.
اصغری ثانی، حسین (1392) ارزیابی قدرت نرم قطر، تهران: موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین­المللی ابرار معاصر.
اَلعویفی، محمد (2011) شبکه تلویزیونی الجزیره بدیلی در صحنه سیاسی، ترجمه منوچهر مرزبانیان، ماهنامه لوموند دیپلماتیک. ماه می.
اَلمشیخی، محمد بن عوض (1389) رسانه­ها در کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس، ترجمه: حسن بشیر، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
اُلینز، والی (1389) «طراحی مارک­های نشاندار ملی به مثابه اقدامی در حوزه دیپلماسی فرهنگی»، در کاربرد قدرت نرم در روابط بین­الملل، ملیسن، ژان و همکاران، مترجم: رضا کلهر و محسن روحانی، چ: سوم، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق.
بزرگمهری، مجید و نعمتی، فاطمه (1390) «تاثیر دیپلماسی رسانه­ای بر سیاست خارجی: تبیین راهکارها»، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، شماره هفدهم، زمستان.
بنفیگلیو، الگا (1386) از خدمت در نیروی دریایی آمریکا تا خبرنگاری برای الجزیره،  ماهنامه سیاحت غرب، شماره 54.
پورزادی، محمد (1385) الجزیره، در تقابل با سلطه خبری غرب، روزنامه شرق، شماره 773، تاریخ 9/3/85 .
خرازی­آذر، رها (1387) «دیپلماسی رسانه­ای» مجموعه مقالات دیپلماسی رسانه­ای، تهران: معاونت پژوهش­های فرهنگی و اجتماعی مجمع تشخیص مصلحت نظام
خلیل زاده، سید محمد ­مهدی (1389) دیپلماسی رسانه­ای،تهران: دفتر مطالعات و برنامه ریزی رسانه­ها
خلیلی، محسن، حیدری، جهانگیر و اصغری ثانی، حسین (1392) فعا­ل­سازیِ ژنوم­های قدرت­آفرین/خاموش­سازیِ ژنوم­های قدرت­زدا (نمونه پژوهی: قطر(، فصلنامه مطالعات آینده­پژوهی، سال دوم، شماره8، زمستان
خوش­آیند، حمید (1391) وقتی دیپلماسی رسانه­ای حرف اول را می‌زند، روزنامه مردم­سالاری، نسخه شماره 2931 - 17/03/1391،ص3.
سلطانی­فر، محمد و خانزاده، لیلا (1392) «دیپلماسی رسانه­ای جمهوری اسلامی ایران»(فرصت­ها، چالش­ها، آسیب­شناسی و راهبردها)، مطالعات فرهنگ- ارتباطات، سال چهاردهم، شماره22، تابستان
سیمبر، رضا (1385) کارویژه­های دیپلماسی مدرن در روابط بین­الملل: تأثیرگذاری­ها و تأثیرپذیری­های متقابل، فصلنامه سیاست خارجی، سال بیستم، شماره 1، بهار.
سیمبر، رضا و قربانی شیخ­نشین، ارسلان (1388) دیپلماسی نوین در روابط خارجی: رویکردها و ابزارهای متغیر، فصلنامه روابط خارجی، سال اول، شماره 4، زمستان.
طالبی­آرانی، روح­الله (1392) تغییر یا تداوم در سیاست خارجی قطر، مرکز پژوهش­های سیاسی مجلس شورای اسلامی (مطالعات سیاسی)، شماره مسلسل13231، مهرماه.
عیدی­پور، ماکان (1388) رسانه­ها و امنیت ملی، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی، معاونت پژوهشی
قنبرلو، عبدالله(1390) نقش و رویکرد شبکه خبری الجزیره در تحولات اخیر جهان عرب، پژوهشکده مطالعات راهبردی، اردیبهشت.
قوام، سید عبدالعلی (1384) از دیپلماسی مدرن به دیپلماسی رسانه­ای، مجله پژوهش حقوق و سیاست، پاییز و زمستان- شماره 17
کیانی­نژاد، مجید (1389) قطر، نسخه الکترونیکی.
گیلبوآ، ایتان (1388) ارتباطات جهانی و سیاست خارجی، ترجمه: حسام­الدین آشنا و محمدصادق اسماعیلی، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق.
گیلبوآ، ایتان (1389) شبکه­های خبری جهانی و سیاستگذاری ایالات متحده در امور دفاعی و خارجی در گفتارهایی درباره رسانه­ها و سیاست خارجی، گردآوری و ترجمه حسن فارسی، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی واحد تهران.
مسعودی، امیدعلی(1388) شبکه­های تلویزیونی به مثابه عوامل موثر بر فرهنگ عمومی (بررسی موردی الجزیره و... در جنگ دوم خلیج فارس)، فصلنامة پژوهش فرهنگی، سال دهم، دورة سوم، شماره 7، پاییز.
مگوایر، توماس(1389) استراتژی شفافیت قطر: قدرت­یابی منطقه­ای یا هژمونی غربی؟ ترجمه: علی اکبر اسدی، ماهنامه پژوهش نامه سیاست خارجی، شماره 28، مهر.
میلور، نوحا، عیش، محمد و دیگران(1392) رسانه عرب، تهران: دفتر مطالعات و برنامه ریزی رسانه­ها.
ناوه، کنان (1389) نقش رسانه­ها در تصمیم­گیری سیاست خارجی در گفتارهایی درباره رسانه­ها و سیاست خارجی، گردآوری و ترجمه حسن فارسی، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی واحد تهران.
نوابخش، مهرداد (1387) «دیپلماسی رسانه­ای به مثابه ابزار سیاست خارجی»، مجموعه مقالات دیپلماسی رسانه­ای، تهران: معاونت پژوهش­های فرهنگی و اجتماعی مجمع تشخیص مصلحت نظام.
هنریکسون، آلن (1389) «دیپلماسی نیچه­ای در صفحه عمومی جهان: جایگاه کانادا و نروژ» در کاربرد قدرت نرم در روابط بین­الملل، ملیسن، ژان و همکاران، مترجم: رضا کلهر و محسن روحانی، چ: سوم، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق.
ب- انگلیسی
Antwi-Boateng, Osman (2013) THE RISE OF QATAR AS A SOFT POWER AND THE CHALLENGES, European Scientific Journal, December /SPECIAL/ edition vol.2, pp39-51
Ben Ammar, Taoufik (2009) THE LANGUAGE OF TERRORISM,AL-JAZEERA AND THE FRAMING OF TERRORISM DISCOURSE, A Dissertation submitted to the faculty of the Graduate School of Arts and Sciences of Georgetown University.pp320.
Cooper, Andrew F. & Bessma Momani (2011) Qatar and Expanded Contours of Small State Diplomacy, The International Spectator: Italian Journal of International Affairs, Vol. 46, No. 3, September, pp.113-128.
Haroub, Khaled (2013) Qatar: geostrategic media and foreign policy, Norwegian Peacebuilding resource Center , February.pp1-4
Hroub, Khaled (2004) The Emergence of Middle Eastern "Geo-media"? Centre of Middle Eastern and Islamic Studies - University of Cambridge, UK, TBS 12, Spring- Summer.
Kessler, Oren (2012) The Two Faces of Al Jazeera, MIDDLE EAST QUARTERLY, VOLUME 19: NUMBER 1,  WINTER, pp. 47-56
Khatib, Lina (2013) Qatar’s foreign policy: the limits of pragmatism, International Affairs, Vol. 89, pp 417-431
Prosser, Michael H. & Stephen W. Littlejohn, Karen A. Foss (2009),"Encyclopedia of Communication Theory", Sage, P. 630-622.
Tiedeman, Anna (2005) Islamic Republic of Iran Broadcasting: Public Diplomacy or Propaganda?, The Fletcher School Online Journal for issues related to Southwest Asia and Islamic Civilization, Spring, Article 5