دیپلماسی انرژی در اسناد راهبردی سیاست خارجی ایران ‏

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه روابط بین‌الملل، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استاد گروه علوم سیاسی دانشکده حقوق ، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات ، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران ، ایران

چکیده

تدوین و تحکیم دیپلماسی انرژی به مثابۀ بخشی بنیادین از سیاست کلان خارجی، برای کشوری چون ایران که از ذخایر گستردۀ انرژی خام و توان تولید انواع انرژی‌های راهبردی برخوردار است، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر محسوب می‌شود. ضرورتی که با شکل‌دهی به رفتار راهبردی ایران در عرصۀ مناسبات بین‌المللی، می‌تواند و می‌باید بر افزایش سهم ایران از بازار جهانی اقتصاد تمرکز کند و مبنایی برای توسعۀ اقتصاد داخلی و تسهیل همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی فراهم آورد. هرگونه ظرفیت‌سازی دیپلماتیک به منظور گسترش مبادلات تجاری و ارتقای قابلیت‌های اقتصادی ایران نه تنها درآمدهای ملی کشور را افزایش می‌بخشد و روند توسعه اقتصاد ملی را شتابان می‌سازد، بلکه زمینۀ عبور از تهدیدات منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای و پاسخگویی به محدودیت‌های ژئوپلتیک را هموار می‌نماید. این مقاله به­منظور شناسایی جایگاه دیپلماسی انرژی در اسناد راهبردی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دهۀ 1380- 1390 و با بهره‌گیری از رهیافت نظری وابستگی متقابل پیچیده، مروری تحلیلی بر حداقل سه سند بالادستی مرتبط با انرژی دارد تا مشخص سازد در دهۀ اشاره شده مفهوم و جایگاه دیپلماسی انرژی و مؤلفه‌های آن، در کانون سیاست‌گذاری‌ها و راهبرد‌سازی‌های سیاست خارجی و مدیریت اقتصادی ایران قرار نداشته و بی‌توجهی به ظرفیت‌های پیدا و پنهان آن، بازماندگی از مسیر توسعه و قدرت‌یابی اقتصادی و سیاسی را به همراه داشته است.  

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Place of Energy Diplomacy in the Strategic Documents of Iran's Foreign Policy

نویسندگان [English]

  • Noushin Tarighi 1
  • Abolghassem Taheri 2
1 Department of International Relations, Faculty of Law, Theology and Political Science, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Professor of Political Science, Faculty of Law, Theology and Political Science, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The development and consolidation of energy diplomacy as an essential part of foreign policy is a necessity for a country like Iran, which has vast reserves of energy and the ability to produce a variety of strategic energies. The need to focus on Iran's strategic conduct of international relations can and should focus on increasing Iran's share of the global economy and provide a basis for developing the domestic economy and facilitating regional and international cooperation. Any diplomatic capacity building to expand trade and enhance Iran's economic capabilities will not only increase national income and accelerate the process of national economic development, but also pave the way for regional and trans-regional threats and to meet geopolitical constraints. In order to identify the position of energy diplomacy in the strategic documents of foreign policy of the Islamic Republic of Iran in the 1380- 1390, and using the theoretical approach of complex interdependence, there is an analytical overview of at least three upstream energy related issues in order to identify the concept of the decade And the position of energy diplomacy and its components has not been at the heart of foreign policy and foreign policy management and economic management, and has neglected its hidden and hidden capacities, survival from the path to development and economic and political power.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Energy Diplomacy
  • Economic Development
  • Strategic Documents
  • Foreign Policy
  • Development Plan
انتظاری، یعقوب و محجوب، حسن (1392)، «تحلیل توسعه اقتصاد دانش ایران بر اساس سند چشم‌انداز 1404»، راهبرد فرهنگ، شماره 24.
بهجت، جودت (1392)، امنیت انرژی (رویکرد میان‌رشته‌ای)، ترجمه عسگر و رحمن قهرمان‌پور، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
پوراحمدی، حسین و ذوالفقاری، مهدی (1389)، «دیپلماسی انرژی: منافع و امنیت جمهوری اسلامی ایران»، مجموعه مقالات نفت و سیاست خارجی، به سفارش پژوهشکده تحقیقات راهبردی مجمع تشخیص مصلحت نظام.
ثقفی عامری، ناصر (1373)، استراتژی و تحولات ژئوپلتیک پس از دوران جنگ سرد، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
حامد، محمدصادق و حبیبی، منوچهر (1375)، تاریخ صنعت برق در ایران، تهران: انتشارات شرکت تحقیقات، آموزش و بهره‌وری برق تهران (تاب نیرو).
خاتمی، سیدمحمد (1379)، نامه ابلاغ و متن کامل قانون برنامه پنج ساله سوم توسعه جمهوری اسلامی ایران به سازمان برنامه و بودجه.
سوواکل، بنجامین (1391)، مرجع امنیت انرژی، ترجمه علیرضا طیب، تهران: ابرار معاصر.
صادقی، اکبر و دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال و آجیلی، هادی (1397)، «بایسته‌های دیپلماسی انرژی ایران در نظام اقتصاد سیاسی بین‌الملل»، فصلنامه مطالعات روابط بین‌الملل، سال یازدهم، شماره 43، صص 105-73.
طریقی، نوشین (1390)، «گفتمانی که تحلیل رفت»، مهرنامه، شماره 18.
عسگرخانی، ابومحمد (1390)، «الزامات عملیاتی و مفهومی تدوین دیپلماسی انرژی»، دیدگاه‌ها و تحلیل‌ها، شماره 3، تهران: موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی، مندرج در وب‌سایت دیپلماسی انرژی به نشانی اینترنتی:
http://www.energydiplomacy.ir/ShowItem.aspx?Keys=g0G10
علیخانی، فرشاد (1390)، «منشور دیپلماسی انرژی جمهوری اسلامی ایران»، مجموعه مقالات همایش جهاد اقتصادی.
لیلاز، سعید (1394)، «نقاهت طولانی، چشم‌انداز نجات اقتصاد ایران در میزگردی با حضور سعید لیلاز و علی میرزاخانی»، هفته‌نامه تجارت فردا، سال چهارم، دوشنبه 16 شهریور.
ملکی، عباس (1393)، سیاستگذاری انرژی، تهران: نشر نی.
نوروزی، محمد (1391)، «چرا دیپلماسی انرژی ایران ضعیف است؟»، اندیشکده برهان، به نشانی: http://www.borhan.ir/NSite/FullStory/News/?Id=3529
واعظی، محمود (1389)، «دیپلماسی انرژی ایران و قدرت‌های بزرگ در خلیج‌فارس»، مجموعه مقالات نفت و سیاست خارجی، به سفارش پژوهشکده تحقیقات راهبردی مجمع تشخیص مصلحت نظام.
وزارت نفت (1361)، نفت، از آغاز تا به امروز، تهران: انتشارات وزارت نفت.
یاری، احسان و رضایی، دانش (1396)، «دیپلماسی و امنیت انرژی جمهوری اسلامی ایران»، ماهنامه پژوهش ملل، دوره دوم، شماره 21.
Clark, Ian (1997) Globalization and International Relations Theory, New York: Oxford University Press.
Fesharaki, F. & Varzi, M. (2000) "Investment Opportunities Starting to Open up In Iran's Petroleum Sector", Oil & Gas Journal, No. 98.
Fifield, A. (2008) "Shell and Repsol Drop Iran Gas Project", Financial Times, May 11.
Forbes, A. (2007) "The Struggle to Market", Petroleum Economist, No. 74.
Keohane, Robert O. & Joseph S. Nye (1998) “Power and Interdependence in the Information Age”, Foreign Affairs, Vol. 77.
Seymour, I. (2000) "Kuwait's Upstream Oil Opening in the Context of Parallel Development Elsewhere", Middle East Economic Survey, No. 43.
Shammas, P. (2001) "Iran: Review of Petroleum Developments and Assessments of the Oil and Gas Fields", Energy Exploration and Exploitation, pp207-260.
Spindle, B. (2007) "Soaring Energy Use Puts Oil Squeeze on Iran", Wall Street Journal, February 20.
United States Department of the Treasury (2009) "Iran: What You Need to Know about US Economic Sanctions", September 13.