رابطه ضعف دولت درخاورمیانه با منازعه‌آمیز شدن مجموعه‌امنیتی‌منطقه‌ای و ناامنی(عراق و سوریه)‏

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دپارتمان روابط بین الملل دانشگاه علامه طباطبایی. سیاست بین الملل. خاورمیانه

2 دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی

چکیده

خاورمیانه در سال‌های بعد از جنگ سرد با رخدادهای ناامن‌ساز متعددی همچون جنگ، تجزیه طلبی، ناآرامی‌های اجتماعی، ترور، مسابقه‌ی تسلیحاتی، معمای امنیت، رشد و فعالیت گروه‌های تروریستی مواجه بوده است. ارزیابی تحولات خاورمیانه در سه دهه‌ی اخیر نشانگر اثرگذاری پررنگ مولفه‌ی «ضعف دولت» بربروز و ظهور ناامنی‌هاست. برهمین اساس این پژوهش درصدد است تا با استفاده از روش  تحلیلی ـ تبیینی به سوال  چگونگی تاثیر ضعف دولت های منطقه (مطالعه‌ی موردی عراق و سوریه) بر بروز ناامنی‌های خاورمیانه در بعد از جنگ سرد پاسخ دهد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که فرآیند دولت ـ ملت‌سازی در‌خاورمیانه به صورت ناقص رخ داده است و این موضوع علاوه بر تضعیف ساختار دولت‌ها مشتمل بر «ایده»، «نهاد»، «پایگاه مادی» در‌خاورمیانه و تشدیدکج‌کارکردی آنها در بخش‌های نظامی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی، کاهش مشروعیت و منازعات افقی و عمودی درونی دولت‌های منطقه را نیز به دنبال داشته‌است.از‌آنجایی که سیاست خارجی دولت‌ها و نحوه‌ی تعامل آنها با همدیگر و ترتیبات امنیت منطقه‌ای متاثر از سطح داخلی است، بنابراین ناتوانی درونی دولت‌ها در خاورمیانه زمینه‌ساز شکل‌گیری مجموعه‌ی امنیتی«منازعه‌آمیز»، مداخله‌ی قدرت‌های بزرگ و تولید ناامنی در‌منطقه شده‌است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The relationship of the Weakness of the State in Middle East conflicting regional security complex and insecurity

نویسندگان [English]

  • Gholamali Chegnizadeh 1
  • Feraidoon Ahmadian 2
1 Allameh Tabataba'i University,Faculty of Law and Political Science
2 Allameh Tabataba'i University,Faculty of Law and Political Science
چکیده [English]

The middle East over the years after cold war has been encountered various insecure events such as war, separatism, social insurgencies, terror, arms race, security delimma and terrorist groups development and activities.  The evaluation of Middle East changes in the last three decades indicates the "weakness  of the state"  factor as the main cause of emergence of insurgencies. Accordingly, this research by means of explanative- analytic method seeks to answer the question of 'how the impact of the "weakness of  state " of the region ( case studies of Iraq and Syria) causes the appearance  and emergence of Middle East insecurities after cold war'. Findings of the research indicate that the process of nation-state  building in the Middle East has occurred incompletely and this issue besides the weakening of 'States' structure including “idea”, “institution”, “physical bases” in the Middle East, and the intensity of their dysfunctionality in military, political, social, economic and environmental sections, has also caused the decrease of legitimacy and  internally horizontal and vertical conflicts of governments of region. Since foreign policy of states , their way of interaction with each other and territorial security measures are all affected by domestic levels,  and hence internal inability of states in Middle East has paved the way for the formation of conflicting security complex ,great powers intervention and creation of insecurity in the region.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nation-state building
  • Weak State in the Middle East
  • regional conflicting security complex
  • security
ابوالحسن شیرازی،حبیب الله،پارسه،رضا(1393)،«ائتلاف سه‌گانه ایران، سوریه و حزب‌الله و تاثیرآن برمنافع آمریکا درخاورمیانه»، سیاست جهانی، دوره 3، شماره 1. صص 113-73.
اختیاری امیری،رضا(1396)،«تاثیرشکنندگی دولت سوریه درتغییرتعاملات امنیتی خاورمیانه»،پژوهش‌های‌ سیاسی جهان‌اسلام، سال 7، ش3.188-155.
ایوب،محمد(1394)،خاورمیانه ازفروپاشی تانظم‌یابی،ترجمه مهدی زیبایی و سجاد بهرامی مقدم، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
برچر،مایکل(1394)،بحران درسیاست جهان:ظهور و سقوط بحران‌ها،ترجمه:فردین قریشی،تهران:پژوهشکده مطالعات راهبردی.
بوزان، باری،الی ویور و یاپ دو ویلد(1392)،چارچوبی تازه برای تحلیل امنیت،ترجمه علیرضاطیب،تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
بوزان، باری،الی ویور(1388)،مناطق و قدرت‌ها:ساختار امنیت بین‌الملل،تهران:پژوهشکده مطالعات راهبردی.
تریپ،چارلز(1390)،«سیاست خارجی عراق»،سیاست خارجی کشورهای خاورمیانه،ریموند هینه بوش و انوشیروان احتشامی،مترجم رحمن قهرمان پور و مرتضی مساح،دانشگاه امام صادق(ع).350-309.
چگنی‌زاده،غلامعلی،تاجیک ،هادی ،نبوی،سید‌مهدی(1392)،«تأثیر تحولات سوریه برالگوی تعاملی میان ایران و ترکیه؛ الگوی مفهومی و نظری»، آفاق امنیت، س 6، ش 20،صص 110-61.
خلیلی دیزجی،قائدی زاده،نجمه(1393)،«وضعیت مخازن مشترک نفت و گاز ایران ازمنظرحقوق بین‌الملل»،ماهنامه اکتشاف و تولید نفت و گاز، ش 110،صص 8-3.
داداندیش،پروین،ولی کوزه گرکالجی(1389)،«بررسی انتقادی نظریه مجموعه‌امنیتی منطقه‌ای با استفاده از‌محیط امنیتی منطقه قفقاز جنوبی»، راهبرد،س 19، ش 56،صص 107-73.
درآینده،روح الله،احمدی،حمید(1397)،«سیاست روسیه دربحران سوریه و پیامدهای آن بر منافع ملی ایران»مطالعات روابط بینالملل، شماره 44. صص 95-69.
دهقانی فیروزآبادی،جلال(1392)،سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران،تهران:سمت.
دیدبان امنیت (1391)،«القاعده ی عراق:تلاش برای بازسازی»،ش 5. صص 48-45.
دیدبان امنیت (1391)،«تداوم قیام مردمی،فرافکنی آل خلیفه»،ش 3. صص 48-43.
روحی دهبنه،مجید(1396)،«خاورمیانه پس ازتحولات 2011 میلادی؛بحران دولت ملی و نظم منطقه‌ای»،دولت پژوهی،سال سوم،ش 12،صص 105-71.
سردارنیا،خلیل الله،کیانی،فائزه(1395)،«تحلیل بحران سوریه از منظرشکاف های اجتماعی»،جامعه شناسی سیاسی جهان اسلام، دوره 4، شماره 1،132-111.
سیف زاده،حسین،روشندل،جلیل(1382)، تعارضات ساختاری درمنطقه خاورمیانه،تهران:مرکز مطالعات خاورمیانه.
قرنی،بهجت(1397)«خاورمیانه بعد ازدوران جنگ سرد:معمای امنیتی چندلایه»،خاورمیانه بعد ازقیام‌های عربی، لوئیس فاوست،ترجمه ناصرپورابراهیم،تهران:موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقاتی بین المللی ابرارمعاصر تهران،صص 127-93.
کاظمی،حجت(1395)،«خیزشهای هویتی،دولتهای شکننده و بحرانهای ژئوپلیتیکی خاورمیانه»،ژئوپولیتیک، سال 13، ش 1، صص172-146.
کامران،حسن،زارعی،بهادر(1383)،قلمرومرزهای ملی درجهان اسلام از دیدگاه فقهای اسلامی،جغرافیا، ش3، صص 18-1.
کمپ،جفری،هارکاوی،رابرت(1383)،جغرافیای استراتژیک خاورمیانه،ترجمه سید مهدی حسینی متین،دوجلد،تهران:پژوهشکده مطالعات راهبردی.
کوهشاهی،میرزاده(1394)،«پایداری داعش و جهانی شدن داعشیسم»،دیده بان امنیت،پژوهشکده مطالعات راهبردی، ش 44، صص 42-35.
کیانی،وحید،افضلی،رسول،بدیعی ازنداهی،مرجان،ذکی،یاشار(1393)،«فرایند قلمروسازی گفتمانی؛نقدی بر نظریه هلال شیعی»،پژوهشهای سیاسی جهان اسلام دوره ۴، شماره ۲، صص 124- 99.
لسه،ایان او،ناردولی،بروس ر،ارغوان،لاری(1385)،«منابع ستیزدرخاورمیانه بزرگ»،راهبردهای امنیتی ایالات متحده در خاورمیانه داود غرایاق زندی،ترجمه‌علیرضا سلطانی،پژوهشکده مطالعات راهبردی.صص 176-103.
نبوی، سیدعبدالامیر، دری، مریم(1396)،«ضعف دولت ـ ملت‌سازی درسوریه و وقوع جنگ داخلی دراین کشور(2016-2011)»، دوفصلنامه دانش سیاسی،سال 13، ش اول. صص 121-99.
هوشی‌سادات،سیدمحمد(1395)،تاریخ سیاسی ـ اجتماعی خاورمیانه از عصرقدیم تا پساعصرجدید،تهران:دانشگاه تهران.
هینه بوش،ریموند(1390)،«چارچوب تحلیلی»،سیاست خارجی کشورهای خاورمیانه،ریموند هینه بوش و انوشیروان احتشامی،مترجم رحمن قهرمان پور و مرتضی مساح،دانشگاه امام صادق(ع).صص66-17.
Ayubi, N. N (1996),” Over-stating the Arab state: Politics and society in the Middle East”, IB Tauris.
Blanchard,Christopher(18/03/2011),"Libya:Unrest and U.S. Policy",Congressional Research Service (CRS), Report for Congress, RL33142,18 March 2011,20/07/2019, Available at: www.crs.gov
Bromley,S (1994),” Rethinking Middle East Politics”,University of Texas Press.
Buzan,B (1991),People, States and Fear:An Agenda for International Security Studies in the Post-Cold War Era, Boulder,CO:Lynne Rienner.
Buzan,B (1983),People,states,and fear:The national security problem in international relations,Wheatsheaf Books Brighton.
Buzan,B.,Wæver,Ø.,& De Wilde,J (1998),Security: A New Framework for Analysis, London:Lynne Rienner.
Cohen, Zachary,Liptak, Kevin(13/4/2018),”US,UK and France launch Syria strikes targeting Assad's chemical weapons”,22/6/2019,Available at:https://edition.cnn.com/2018/04/13/politics/trump-us-syria/index.html
Desch, M.C (1993),When the Third World Matters:Latin America and United States Grand Strategy, Baltimore,MD:Johns Hopkins University Press.
Evans,G (2004),“The responsibility to protect:Rethinking humanitarian intervention”, Paper presented at the Proceedings of the ASIL Annual Meeting.
Fawcett, Louise (2018) ,States and sovereignty in the Middle East: myths and realities, International Affairs, 93: 4 .pp 789–807.
Fuller,Grahame(17/10/2018),”the-geopolitics-of-the-khashoggi-murder”20/5/2019,Available at:http://grahamefuller.com/the-geopolitics-of-the-khashoggi-murder/
Gause III,F.G (2014),”Beyond sectarianism:The new Middle East cold war”,Brookings Doha Center Analysis Paper,pp 1-27.
Halliday , Fred (2005),The Middle East in International Relations Power, Politics and Ideology, London:  Cambridge University Press.
Holsti, K. J (1996), The State, War and the State of War,Cambridge:Cambridge University Press.
Jackson,R.H (1993),Quasi-states: sovereignty, international relations and the Third World (Vol. 12): Cambridge University Press.
Katzman, Kenneth (2013) Iraq: Politics, Governance, and Human Rights, Specialist, in Middle Eastern Affairs.
Lijphart, Arend (1977), Democracy in plural societies,A comparative exploration. New Haven: Yale University Press.
Maoz, Zeev(2004),Building Regional Security in the Middle East.
Miller,B (1998),”The Logic of US Military Interventions in the Post-Cold War Era”, Contemporary Security Policy, pp72–109.
Oskanien, K., & Oskanian, K(2013), Fear, Weakness and Power in the Post-Soviet South Caucasus: a theoretical and empirical analysis. Springer.
Sharp, Jeremy and Christopher Blanchard (2012),"Armed Confilict in Syria: U.S. and International Response", Congressional Research Service (CRS), Report for Congress, RL33487,21 August 2012, Available at: www.crs.gov.
Sipri(2019)” TRENDS IN WORLD MILITARY EXPENDITURE, 2018”,17/10/2019, https://sipri.org/sites/default/files/2019-04/fs_1904_milex_2018_0.pdf
Tessler, Mark (2002),”Islam and Democracy in the Middle East: The Impact of Religious Orientations on Attitudes toward Democracy in Four Arab Countries”,Comparative Politics,Vol. 34, No. 3, pp337-354.
The Institute for Economics and Peace(2016), the Global Terrorism Index, University of Maryland.
Wimmer,Andreas(2003), Democracy and Ethno-Religious Conflict in Iraq.paper presented at the Center on Democracy .Development and the Rule of Law, Stanford University