تاثیر دولت شکننده عراق بر امنیت زیست محیطی جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه شهید باهنر

چکیده

در طول یک دهه اخیر، مفهوم دولت­های شکننده به یکی از مفاهیم مهم سیاست بین­الملل تبدیل شده است. این پدیده از جمله ویژگی­های برخی کشورهای خاورمیانه است. این دولت­ها مؤلفه­هایی از قبیل مداخله نظامی بیگانه، انتقال قدرت سخت و خشن، بحران مشروعیت، مشکلات زیست محیطی، ناکارآمدی نظام قضایی و اقتصادی و گسترش تروریسم دارند. دولت عراق پس از سال 2003، در گروه دولت­های شکننده قرار گرفته و در طول این سال­ها همواره در سطح نامطلوبی از ثبات ارزیابی شده است. پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی و بهره­گیری از شاخص­های شکنندگی دولت در پی بررسی تأثیر دولت شکننده­ی عراق در بروز تهدیدهای زیست محیطی نسبت به ج.ا. ایران است. یافته­های­ پژوهش نشان می­دهد با توجه به شاخص­های دولت شکننده؛ وجود دولت شکننده عراق در همسایگی ج.ا. ایران سبب­ساز بروز تهدیدهای زیست محیطی در جنوب غرب ایران می­گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Effect of Iraq Fragile State on Environmental Security of Islamic Republic of Iran

نویسندگان [English]

  • Mehdi Abbaszadeh Fathabadi
  • Mansoure Mansouri
Shahid Bahonar University of Kerman
چکیده [English]

During the last two decades, the concept of fragile state, has been appeared as one of the most important concepts of international politics. This phenomenon is one of the characteristics of middle east states. These states have elements such as military intervention of other states, violent and hard kind of regime change, legitimacy crisis, environmental problems, dysfunction of economic and legal system and spread of terrorism. Although internal effects of fragile states have been so more under the focus of researchers and analyzers, regional effects of these states especially in environmental field have been rarely under focus. Iraqi state has been evaluated as a fragile and unstable state from 2003 until now. The aim of the present research is to examine the effect of Iraq fragile state on environmental security of Islamic Republic of Iran. The main question of the research is “what are the effect of Iraq fragile state on environmental security of Iran?ˮ Findings of the research show considering the characters of fragile state, Iraq has an important role in environmental threats such as water deficit crisis, dust haze storms, air pollution, soil erosion caused by desertification and deforestation in neighbor state, Iran, especially in west parts.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Fragile State
  • Iraq
  • Environmental Security
  • Iran
ابراهیمی، یعقوب (1394)، «نگاه ساختار گرا به شکنندگی دولت در جهان اسلام»، فصلنامه زمین در گسترده­ی سیاست، فرهنگ و فلسفه، شماره ششم.
آلیس، هادی (1386)، «خواسته کردها برای تشکیل دولت و اینده عراق»، ترجمه امیر محمد حاجی یوسفی و معصومه انتظام، در امیرمحمد حاجی یوسفی و احمد سلطانی نژاد، سامان سیاسی در عراق جدید، تهران: مرکز چاپ و نشر وزارت امور خارجه.
بابان، جیهان (1397)، «بحران زیست محیطی در عراق»، الشرق الأوسط (نسخه فارسی)، قابل دسترس در:
http://farsi-archive.aawsat.com/2018/09/08/article32870.
بروک، لوتار، سورنسن، جرج، استول، میشل، هنریک هلم، هانس (1394)، دولت­های شکننده جامعه­شناسی جنگ و دولت مدرن، ترجمه احمد رشیدی، تهران: امیرکبیر.
بوزان، باری (1387)، مردم، دولت­ها و هراس، ترجمه­ی پژهشکده­ی مطالعات راهبردی، تهران: پژوهشکده­ی مطالعات راهبردی.
بوزان، باری، ویور، الی و پاپ، دوویلد (1392)، چارچوبی تازه برای تحلیل امنیت، ترجمه علی­رضا طیب، چاپ دوم، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی غیرانتفاعی.
پورسعید، فرزاد (1390)، برآورد استراتژیک عراق آینده، در چشم­انداز عراق آینده؛ بررسی روندهای داخلی و خارجی، به اهتمام غلامرضا خسروی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
حسینی، سید محمد (1391)، «بررسی حقوقی ریزگردها از منظر آلودگی­های فرامرز با نگاهی گذرا به وضعیت ایران»، سازمان محیط زیست، فصلنامه علمی محیط زیست، شماره 52، صص 82 ـ 69.
جاجرمی، کاظم، پیشگاهی­فرد، زهرا و مهکویی، حجت (1392)، «ارزیابی تهدیدات زیست محیطی در امنیت ملی ایران»، فصلنامه راهبرد، سال بیست و دوم، شماره 67، صص: 230 ـ 193.
چامسکی، نوام (1388)، دولت­های فرومانده: سوءاستفاده از قدرت و یورش به دموکراسی، ترجمه اکرم پدرام­نیا، تهران: افق.
رییس­السادات، سیدمحمدتقی و کاویانی­راد، مراد (1396)، «امنیت زیست محیطی بنیاد همکاری منطقه­ای مطالعه موردی بحران ریزگردهای جنوب غربی آسیا»، فصلنامه تخصصی دانش انتظامی خراسان جنوبی، شماره 21، دوره ششم، صص: 85 ـ 74.
رضاییان قیه­باشی، احد (1397)، آسیب­شناسی امنیت زیست محیطی ایران (نگاه آینده­پژوهانه به کلان روندها و پیشران­های مخرب محیط زیست ایران)، تهران: ساکو.
رنجبر حیدری، وحید، جمشیدی، ابراهیم (1395)، «بررسی مفهوم امنیت زیست محیطی با نگاهی به چالش­های امنیتزیست محیطی ایران»، فصلنامه راهبرد اجتماعی فرهنگی، سال پنجم، شماره بیست و یکم، صص: 231 ـ 199.
زارع، بیژن و روغنیان، زهره (1394)، «آینده­پژوهی در توسعه زیست محیطی به روش سناریوپردازی»، کنفرانس بین­المللی پژوهش در مهندسی، علوم و تکنولوژی، استانبول ترکیه 30 تیرماه.
زواری، سیدعبدالمجید (1394)، «پیامدهای ریزگردها در افق1404»، ماه­نامه آینده­پژوهی، شماره بیستم، صص: 14 ـ 12.
داویشا، عدید(1386)، «عراق: موانع، پیشرفت­ها و چشم­اندازها»، ترجمه روح­الله طالبی آرانی، در امیرمحمد حاجی یوسفی و احمد سلطانی نژاد، سامان سیاسی در عراق جدید، تهران: مرکز چاپ و نشر وزارت امورخارجه.
سلطانی گیشینی، محمدجواد، وثوقی، سعید و ابراهیمی، شهروز (1396)، «دولت شکست خورده و جنگ­های جدید: مطالعه­ی موردی داعش در خاورمیانه»، فصلنامه رهیافت­های سیاسی و بین­المللی، سال هشتم، شماره 3 (49 پیاپی)، صص: 145 ـ 117.
عزیزی مهماندوست، مهدی (1390)، «مدیریت بحران و تهدیدات زیست محیطی در ایران»، فصلنامه پدافند غیرعامل، سال دوم، شماره 2، صص: 33 ـ 21.
عطار، سعید، سعیدی­راد، آرش، رسولی ثانی آبادی، الهام (1397)، «تحلیل نهادی دولت­های ورشکسته»، فصلنامه مطالعات راهبردی، دوره 21، شماره 80، شماره پیاپی 2، صص: 158 ـ 135.
طوفان، مسعود (1389)، «چالش­ها و چشم­انداز همکاری­های منطقه­ای در مهار ریزگردها»، فصلنامه سیاست­خارجی، سال بیست و چهارم، شماره 4، صص: 958 ـ 943.
فیروزی، مهدی (1384)، حق بر محیط زیست، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.
قنبرلو، عبدالله (1392)، «جهانی شدن و مسائل زیست محیطی»، در مجموعه مقالات اکولوژی سیاسی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
کاظمی، حجت (1395)، «خیزش­های هویتی، دولت­های شکننده و بحران­های ژئوپلیتیکی خاورمیانه»، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال سیزدهم، شماره اول، صص: 172 ـ 146.
کاویانی­راد، مراد (1392)، «تبیین نسبت اکولوژی و سیاست»، در مجموعه مقالات اکولوژی سیاسی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
کاویانی­راد، مراد (1389)، «تحلیل فضایی مخاطرات محیطی و بحران­های بوم­شناسی در ایران»، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال سیزدهم، شماره دوم، شماره مسلسل 48، صص: 57 ـ 47.
کولائی، الهه، اکبری، زیبا (1396)، «دولت شکننده در عراق و امنیت زنان»، فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 47، شماره 1، صص: 177 ـ 159.
کیس، الکساندر چارلز، لانگ، وینفرد و سند، پیتر (1384)، حقوق محیط زیست، ترجمه محمدحسن حبیبی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، جلد اول، چاپ دوم.
لطفی، حیدر، نامی، محمدحسن، حسن پور، جعفر و بحرایی، حمید (1390)، «امنیت زیست محیطی و سیاست‌گذاری امنیت ملی»، فصلنامه علمی پژوهشی نگرشهای نو در جغرافیای انسانی، سال سوم، شماره 4، صص: 144 ـ 121.
موسوی، عزیز (1395)، «پدیده ریزگرد گروگان بحران­های منطقه، چالش آینده عراق بحران زیست محیطی است»، کد خبر: 82443273، خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران (ایرنا)، قابل دسترس در:
http://www.irna.ir/news/82443273.
میرزاخانیان، ادموند (1396)، «طوفان شن و ریزگردها مصیبتی ساکت و بدون مرز»، سخنرانی پانل ششم کنفرانس فیدیک، اندونزی ـ جاکارتا، فصلنامه مهندس مشاور، شماره 77، صص: 110 ـ 104.
یزدان­فام، محمود (1390)، دولت­های شکننده و امنیت انسانی، تهران: نشر پژوهشکده مطالعات راهبردی.
Ahram, Ariel I. (2015), “War-Making, State- Making, and None-State Power in Iraqˮ, Yale Program on Governance and Local Development Working Paper, No. 1.
Blanchard, Christopher M.) Coordinator(, katzman, Kenneth, Migdalovitz, Carol and Sharp Jermy M. (2009), “Iraq: Regional Perspectives and U.S. Policyˮ, Congressional Reserch Service,(CRS), October 17, pp:1-35, in: https://fas.org/sgp/crs/mideast/RL33793.pdf. (accessed 23 October, 2018).
Cagaptay, Soner and Otun, Altay Sedat (2012), “Flooding Out Terror? The Ilisu Dam Project could enter the annals counterterrorism as history's first hydro-victoryˮ, Washington Institute for Near East Policy, May 3, pp 1-2.
Cordesman, Anthony H. (2015), “Iraqi Stability and the “ISIS War”, Center for Strategic and International Studies (CSIS), August 12.
Cordesman, Anthony.H. & Khazai, Sam. (2014), “Iraq in Crisis, A Report of the CSIS Burke Chairin Strategyˮ, Center for Strategic and International Studies )CSIS(, June 4.
Corruption Perceptions index 2006- 2018, (2018) in: https://www.transparency.org. (accessed 29 December, 2018).
 “Country reports on Terrorismˮ, (2012), Available at: https://www.state.gov/documents/organization/210204.pdf. (accessed 20, December, 2018).
FRAGILE STATES INDEX (FFP), Powered by The Fund FOR Peace (2006-2019), (2019),  in: https://fragilestatesindex.org/country-data. (accessed  13 August, 2019).
Homer, Tomas F. (1994), “Environmental scarcities and violent conflict : evidence FROM Casesˮ, International security,Vo1. 19, No. I,( summer ), PP: 5-40.
Howard, Tiffiany (2014), Failed States and the Origins of Violence: A Comparative Analysis of State Failure as a Root Cause of Terrorism and Political Violence, 1st Edition, London: Routledge.
Jackson, Robert (1991), Quasi-States: Sovereignty, International Relations and the Third World, London: Cambridge University Press.
Lewis, Gary (2014), “Challenges to and from the Environment in Iranˮ, Iran Heritage Foundation and Persian Wildlife Heritage Foundation Symposium, Royal Geographical Society, London, 18 January.
“Ministry of Environment - Republic of Iraq, 2013- 2017ˮ, (2017), available at: http://wedocs.unep.org/xmlui/handle/20.500.11822/8726. (accessed 18 December, 2018).
Najm, haider (2012), “dust, drought, radiation blinded by politics, iraqi government ignores environment”, in: http://www.niqash.org/en/articles/politics/3061. (accessed 20 May, 2018)
Nuruzzaman, Mohammed (2008), “Failed and Fragile Statesˮ, in International Relations: Revisiting Issues and Rethinking Options,ACSP-CPSA, Vancouver.
OECD  ilibrary (2015), “The Changing Face of Fragility and its Implications Post-2015ˮ, in: States of Fragility 2015:Meeting Post-2015 Ambitions, OECD Publishing, Paris. in: http://dx.doi.org/10.1787/9789264227699-6-en. (Accessed on 7 December 2018).
Olson, William (1993), “The New World Disorder: Governability and Developmentˮ, in Max G. Manwaring, ed. Gray Area Phenomena: Confronting New World Disorder, Boulder: Westview Press.
Potter, Donald W. (2004), "State Responsibility, Sovereignty, and Failed States", School of Government, University of Tasmania, Refereed paper presented to the Australasian Political Studies Association Conference, University of Adelaide, 29 September- 1 October, pp. 1-16.
Rotberg, Robert (2003), “Failed States, Collapsed States, Weak States: Causes and Indicatorsˮ, available at: https://www.wilsoncenter.org/sites/default/files/statefailureandstateweaknessinatimeofterror.pdf. (accessed 1 August 2018).
UNITED NATIONS DEVELOPMENT PROGRAME, Human Development Reports, (2018), in: http://hdr.undp.org/en/indicators/137506#, (accessed 18 October, 2018).
Yoo, John (2011), “Fixing Failed Statesˮ, available at: https://scholarship.law.berkeley.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=2761&context=facpubs. law.berkeley.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=2761&context=facpubs.(accessed 12 August, 2018).