امکان‌سنجی نظریه بسیح منابع در انقلاب‌های تونس و لیبی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 هیات علمی

2 دانشجوی دکتری تاریخ انقلاب اسلامی دانشگاه بوعلی سینا

چکیده

مطالعه انقلاب‌های سیاسی و اجتماعی از مهم‌ترین حوزه‌های پژوهشی در علوم اجتماعی است. وقوع انقلاب‌ها در جوامع، زمینه مناسبی برای تحقیقات علمی و اصلاح نظریه‌های انقلاب به وجود آورده است. از اینرو متفکران اجتماعی و جامعه‌شناس همواره تلاش می‌کنند، علل وقوع جنبش‌های احتماعی انقلاب‌ها را کشف کنند. حاصل تلاش علمی آنها تدوین نظریه‌های مختلفی برای تبیین این پدیده‌ی اجتماعی است. تا دهه‌های پیش، توجه نظریه پردازان جامعه شناس و علوم سیاسی، به مطالعه انقلاب‌های کبیر معطوف بود، اما با انقلاب اسلامی در ایران، ضعف نظریات در تبیین انقلاب‌ها آشکار شد. این امر موجب تحول و چرخش در زمینه‌ مطالعات انقلاب‌های جدید گشت. از حمله نظریات مهم در زمینه تبیین انقلاب، می‌توان به نظریه بسیح منابع چارلز تیلی اشاره کرد، که از مهمترین نظریه‌های ساختاری انقلاب است. ون بسیج منابع مدعیان جدید قدرت در جامعه می‌داند. این مسئله در انقلاب‌های تونس و لیبی به خوبی مشهود است.
هدف این مقاله بررسی زمینه‌های انقلاب در کشورهای تونس و لیبی، با استفاده از الگوی بسیج منابع است. همچنین یافتن پاسخی برای این پرسش؛ که انقلاب‌های تونس و لیبی تا چه میزان با نظریه مذکور هماهنگی دارد؟ یافته‌ها نشان می‌دهد، این انقلاب‌ها به میزان قابل توجهی از الگوی تیلی تبعیت می‌کنند. انقلاب تونس و لیبی در مرحله بسیج منابع، تابع الگوی مورد نظر تیلی هستند، و در وضعیت انقلابی با بسیج منابع به هدف خود که همان سرنگونی نظام حاکم بود، رسیدند. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و بر پایه گزارش‌های روزنامه‌ها و کتب نوشته شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Testing of Chalmers Johnson's Theory with the Revolutions of the Islamic World

نویسندگان [English]

  • MOHAMMAD JAVAD harati 1
  • aseh hosseni 2
1 faculty member
2 phd student
چکیده [English]

Abstract
The testing of the theories presented about the causes of the formation of revolutions is one of the important and relevant issues in the field of research on political sociology. One of the theories about the phenomenon of revolution is the theory of the revolutionary transformation of Chalmers Johnson. The question is that how much Johnson's theory is compatible with the revolutions that took place in the world and to what extent this theory is capable of explaining the causes of the occurrence of these revolutions. In this study, three Iranian, Egyptian and Libyan revolutions in the Islamic world has been investigated. The present paper seeks to test Johnson's theory of revolutionary transformations in the three countries. According to this study, it can be concluded that from the three factors mentioned by Johnson, two factors, including inequality and accelerating factors, are partially applicable to these revolutions, But the elites rigidity factor, with the exception of the Libyan revolution, is not compatible with the other two revolutions, and therefore Johnson's theory does not have the power to explain these revolutions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iran
  • Egypt
  • Libya
  • revolutionary transformation
  • Johnson theory

مراجع

احمدوند، شجاع (1376)، مجموعه مقالات سمینار انقلاب اسلامی و ریشه­های آن، جلد 2، قم: انتشارات معاونت امور اساتید و دروس معارف اسلامی.
بخشی، احمد (1390)، گذشته و آینده لیبی، گفت وگو با احمد بخشی: کارشناس مسائل شمال آفریقا. روزنامه همشهری شماره 3 مهرماه.
پناهی، محمدحسین (1396)، نظریه­های انقلاب، وقوع، فرایند و پیامدها، تهران: انتشارات سمت.
تیلی، چالرز (1385)، از بسیح تا انقلاب، علی مرشدی‌زاده، تهران: پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی
ـــــــــــــ (1383)، انقلاب­های اروپایی (1492-1992) بررسی تحلیلی پانصد سال تاریخ سیاسی اروپا، ترجمه بهاءالدین بازرگانی گیلانی، تهران: انتشارات کویر.
حاتمی، عباس؛ علی امیدی و مهرداد رشیدی علویجه (1393)، «بررسی تطبیقی تاثیر نوع جامعه مدنی بر نوع گذار در انقلاب­های تونس، مصر و لیبی»، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، دوره 11، شماره 38 - صص123 -140
صادقی، سعید (1389)، تئوری­های انقلاب، تهران: نشر پیام نور.
طالبان، محمدرضا (1393)، روش­شناسی انقلاب با تأکید بر انقلاب اسلامی، تهران: نشر پژوهشکده و انقلاب اسلامی
طاهری، سید مهدی (1393)، بیداری اسلامی؛ از ایده تا تحقق، تهران: نشر امیرکبیر.
الغنوشی، راشد (1370)، حرکت امام خمینی و تجدد جهان اسلامی، ترجمه سید هادی خسروشاهی، تهران: موسسه اطلاعات.
قجری، حسینعلی (1393)، جامعه‌شناسی سیاسی انقلاب، تهران: انتشارات پیام نور.
کولایی، الهه؛ حضرت‌پور، سعیده (1393)، «ریشه­های داخلی و خارجی انقلاب 2010 تونس»، فصلنامه سیاست جهانی، دانشگاه گیلان (با مشارکت انجمن ایرانی روابط بین الملل)، دوره 3، شماره 2، صص 34-7.
کوهن، استانفورد (1392)، تئوری­های انقلاب، ترجمه علیرضا طیب، تهران: قومس.
گلدستون، جک (1392)، مطالعات نظری و تطبیقی و تاریخی در باب انقلاب­ها، محمدتقی دلفروز، تهران: نشر کویر.
گیدنز، آنتونی (1386)، جامعه‌شناسی، منوچهر صیوری، تهران: نشر نی.
مرادی، حجت‌الله؛ مهدی بیات (1391)، «نقش رسانه‌های نوین در روند انقلاب­ها- مطالعه موردی موج بیداری اسلامی در کشورهای عربی»، فصلنامه مطالعات عملیات روانی، تابستان، شماره 33 ، صص 112 تا 133.
مشیر زاده، حمیرا (1381)، درآمدی نظری بر جنبش­های اجتماعی، تهران: پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی.
ملکوتیان، مصطفی (1391)، پدیده انقلاب، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
منوچهری، عباس (1392)، نظریه­های انقلاب، تهران: انتشارات سمت.
نش، کیت (1380)، جامعه‌شناسی سیاسی معاصر، محمدتقی ذلفروز، تهران: نشر کویر.
نیاکویی، سید امیر (1391)، کالبد شکافی انقلاب­های معاصر در جهان عرب، تهران: نشر میزان.
واعظی، محمود (1392)، انقلاب و تحول سیاسی در خاورمیانه، تهران: وزارت امور خارجه.
Anderson, Lisa, (2011), Demystifying the Arab Spring, Foreign affairs
Kavakibi, Salam (2011), Armes and people, available at: http: //dostan. mondediplo. com/IMG/pdf/ArmessArabes_ mars2011_. Pdf
Mayer, Ann Elizabeth (2013), Building the New Libya: Lesson to Learn
Rogers, paul, Tunisia and the world: roots of turmoil, January 24.Retrieved from: http://www.opendemocracy.net/paul-rogers/tunisia-andworld- roots-of-turmoil
Tilly, Charles , from mobilization to Revolution, Reading , Mass: Addison-wesley publishing Company, 1972.
Transparency International, "Corruption Perceptions Inden 2010", 2010, Accessed in Jan. 25, 2011.
Lacher,Wolfram. (2011), “Families, Tribes And Cities In The Libyan Revolution”, Journal Of Middle East Policy, Vol. Xviii, No. 4, 140-154.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار