تحول مفهوم قدرت در سیاست منطقه‌ای ایران در دولت یازدهم: خوانشی بر واکنش عربستان به آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه روابط بین الملل، واحد بین الملل کیش، دانشگاه آزاد اسلامی، جزیره کیش، ایران

2 گروه علوم سیاسی ، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران جنوب، تهران، ایران

چکیده

تغییر معادلات قدرت در سطح جهانی بر تغییر ماهیت سیاست خارجی ایران در منطقه خاورمیانه، تأثیری بسزا داشته و در سال‌های بعد از 2013 و در نتیجه انتخاب حسن روحانی به عنوان رئیس جمهور ایران، قدرت نرم به طور رسمی در دستور کار تهران قرار گرفت، اما این امر، در سطح منطقه‌ای با واکنش قدرت‌های منطقه و به طور خاص عربستان سعودی روبرو شد. در همین راستا، مسأله قابل‌طرح در مقاله حاضر این است که «به‌کارگیری قدرت نرم در سیاست منطقه‌ای ایران در دوران ریاست جمهوری حسن روحانی در قالب چه مؤلفه‌هایی طرح و واکنش‌های عربستان به عنوان مهم‌ترین رقیب منطقه‌ای ایران به این تحول مفهومی قدرت ایران چه بوده است؟» عربستان سعودی در ابتدای امر در برابر قدرت نرم دولت روحانی رویکردی مثبت نشان داد، اما به قدرت رسیدن دونالد ترامپ در آمریکا از یک سو و بحث آتش‌زدن سفارت این کشور در تهران به عواملی برای تقابل همه‌جانبه این کشور با سیاست خارجی دولت روحانی در منطقه تبدیل شد. در نتیجه شاهد هستیم که عربستان مجموعه‌ای همراه با فشارهای ترامپ علیه ایران، تقابل نیابتی با ایران در یمن، سوریه، عراق و بحرین و نیز تلاش برای ایجاد ائتلاف «ناتو عربی» را برای تضعیف قدرت نرم دولت روحانی به کار گرفته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Evolution of the Concept of Power in Iran's Regional Policy in the 11th Government: A Reading on the Saudi Arabia Response to it

نویسندگان [English]

  • Reza Aliakbarpour 1
  • Garineh Keshishyan Siraki 2
1 PHd Candidate
2 Department of Political Science, South Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Changing power equations at a global level has had a profound effect on changing the nature of Iran's foreign policy in the Middle East. In the years since 2013, with the election of Hassan Rouhani as Iran's president, Soft Power has officially been on the agenda in Tehran. However, at the regional level, this was accompanied by a reaction from regional powers, and in particular Saudi Arabia. In this regard, the question raised in the present article is: "What has been the application of soft power in Iranian regional politics under Hassan Rouhani in terms of what components of Saudi Arabia's plan and reactions have been Iran's most important regional competitor to this Iranian soft power transformation?” Saudi Arabia initially showed a positive attitude towards Iran's soft power under President Hassan Rouhani. However, Donald Trump's rise to power on the one hand and the Saudi embassy’s fire in Tehran have become factors in the country's comprehensive confrontation with Rouhani's foreign policy in the region. As a result, we can see that Saudi Arabia has come under pressure from Trump against Iran. Predictive confrontation with Iran led Yemen, Syria, Iraq, and Bahrain. Efforts have also been made to create a "NATO-Arab" coalition to undermine the soft power of the Rouhani government.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hard Power
  • Soft Power
  • Change Equations
  • Middle East
  • Public Diplomacy
افضلی، رسول؛ ذکی، یاشار و دشتی، محمدحسین (1397)، «مؤلفه‌های قدرت نرم نظام جمهوری اسلامی ایران و ظرفیت‌های آن در عرصه بین‌الملل از دید کارشناسان»، فصلنامه پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام، سال هشتم، شماره دوم، تابستان.
الوقت (26 خرداد 1397)، سیاست نفتی ترامپ چگونه با چالش روبرو می‌شود؟ قابل دسترس در:  http://alwaght.com/fa/News/134678
پورحسن، ناصر (پاییز 1396)، تکوین عمق راهبردی هوشمند جمهوری اسلامی ایران در خاورمیانه، فصلنامه علوم سیاسی، سال بیستم، شماره هفتاد و نهم، پاییز.
جوادی ارجمند، محمدجعفر (1392)، تأثیر جهانی شدن فرهنگ بر جایگاه دیپلماسی عمومی در سیاست خارجی ایران، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، دوره 10، شماره 34، پاییز.
خبرگزاری تابناک (34 فروردین 1394)، خط و نشان‌های وزیر خارجه عربستان سعودی برای ایران، قابل دسترسی در:  https://www.tabnak.ir/fa/news/485553
خبرگزاری مهر (9 مرداد 1397)، ناتوی عربی؛ ترامپ اعراب را به سوی جنگ عظیم سوق می‌دهد، قابل دسترس در:  https://www.mehrnews.com/news/4362368
 
خرمشاد، محمدباقر و متقی، افشین (1395)، نقش انقلاب اسلامی در تقویت قدرت هوشمند جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه مطالعات قدرت نرم، سال ششم، شماره پانزدهم، پاییز و زمستان.
دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال (1393)، فصلنامه سیاست خارجی، سال بیست و هشتم، شماره 1، بهار.
دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال و عطائی، مهدی (1393)، گفتمان هسته‌ای دولت یازدهم، فصلنامه مطالعات راهبردی، شماره 63، بهار.
ساژین، ویلادیمیر (13/03/2018)، آیا معامله قرن به از بین رفتن ایدئولوژی ضد صهیونیستی ایران منجر خواهد شد؟، خبرگزاری اسپوتنیک، قابل دسترس در:
https://ir.sputniknews.com/politics/201803133389563
سایت الف (27 خرداد 92)، اولین نشست خبری رئیس جمهور منتخب، قابل دسترس در:  http://old.alef.ir/vdcjiyevxuqehtz.fsfu.html?190354
سایت سازمان توسعه تجارت ایران:  www.tpo.ir
سلیمی، آرمان و زرین‌نرگس، یحیی (1393)، «بحران داعش و سناریوهای پیش‌روی حکومت اقلیم کردستان عراق»، دو هفته‌نامه دیارکهن، شماره 72، 26خرداد.
صادقی، سعید، عسگرخانی، ابومحمد ‌(1390)، بررسی عملکرد قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در عراق جدید، فصلنامه سیاست خارجی، شماره 99.
عبداللهیان، امیر (14 مرداد 1394)، ایران اولین کشور کمک کننده به دولت عراق و اقلیم کردستان در مقابله با داعش بود، خبرگزاری میزان، قابل دسترس در:
http://www.shahrekhabar.com/political/1438785360536162
عسگرخانی، ابومحمد و تقی، عبدالسلام (1395)، «بررسی تطبیقی سیاست خارجی ایران و ترکیه در قبال بحران سوریه از سال 2010 تا 2015»، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، دوره 12، شماره 37.
عنادی، مراد (10 اردیبهشت 1391)، سنگ‌اندازی اسرائیل و عربستان در پرونده هسته‌ای ایران، خبرگزاری عصر ایران، قابل دسترس در:
https://www.asriran.com/fa/news/211823
فیروزکلانی، عبدالکریم (1394)، تحلیلی بر مهم‌ترین علل تهاجم نظامی ائتلاف تحت رهبری عربستان سعودی به یمن، پژوهشگاه مطالعات منطقه‌ای، شماره 7.
کوهکن، علیرضا و تجری، سعید (1393)، «بحران سوریه و سیاست منطقه‌ای عربستان سعودی 2011 الی 2014»، فصلنامه پژوهش‌های راهبردی سیاست، سال سوم، شماره 10.
میرعمادی، سیدرضا (28 تیر 1397)، طرح معامله قرن؛ محورها، اهداف و بازیگران و پیامدها/ تحلیل (1)، خبرگزاری پارس تودی، قابل دسترس در:
http://parstoday.com/fa/middle_east-i142176
میرمحمدی (28 آبان 1397)، گذشته و آینده قیمت نفت/سیاست‌های ترامپ چقدر بر قیمت نفت تاثیرگذار است؟ تجارت نیوز، قابل دسترس در:  https://tejaratnews.com
نای، جوزف (1387)، قدرت نرم؛ ابزارهای موفقیت در سیاست بین الملل، ترجمه سید فخر روحانی و مهدی ذوالفقاری، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
نای، جوزف (1387)، قدرت نرم، ترجمه سید محسن روحانی و مهدی ذوالفقاری، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
نجات، سیدعلی و دیگران (1395)، «راهبرد عربستان سعودی و جمهوری اسلامی ایران در قبال بحران یمن»، فصلنامه مطالعات روابط بین الملل، دوره نهم. شماره 33. صص 179-137.
نیاکوئی، سیدامیر و حسین بهمنش (1391)، «بازیگران معارض در بحران سوریه: اهداف و رویکردها»، فصلنامه روابط خارجی، سال چهارم، شماره 4.
ورنر، شارل (1360)، حکمت یونان، ترجمه برزگر نادرزاده، تهران: انتشارات زوار.
یورونیوز (۱۳/۱۱/۲۰۱۸)، قیمت نفت در سرازیری؛ فشار مضاعف ترامپ بر دولت ایران، قابل دسترس در:
https://fa.euronews.com/2018/11/13/oil-price-decrease-us-sanctions-iran-cut-exports-incomes
یورونیوز (۰۶/۱۱/۲۰۱۸)، رزمایش مصر؛ آیا «ناتوی عربی» برای مقابله با ایران تشکیل می‌شود؟ قابل دسترس در:
https://fa.euronews.com/2018/11/06/arab-military-exercises-in-egypt-amid-arab-nato-proposal
یوسکه، تاکانو (5 تیر 1398)، عربستان علیرغم هزینه‌های میلیاردی همچنان در برابر موشک‌های انصارالله بی دفاع است، دیپلماسی ایرانی، مترجم کیومرث واحدی، قابل دسترس در:
Abdul-Zahra, Qassim und Vivian, Salama (2014), Geheimnisvolle Figur Dieser General Treibt IS vor sich her, at: http://www.t-online.de/nachrichten/ausland/krisen/id_71699822/iranischer-general-ghasem-soleimani-treibt-is-vor-sich-her.html
Aljazeera (6 Jan 2016), More countries back Saudi Arabia in Iran dispute. From: https://www.aljazeera.com/news/2016/01/nations-saudi-arabia-row-iran-160106125405507.html
Aluwaisheg, Abdel Aziz (October 01, 2018), Collective defense crucial to success of proposed Middle East Strategic Alliance, Arab News. From: http://www.arabnews.com/node/1380756
Alvandi, Roham (2010), Muhammad Reza Pahlavi and the Bahrain Question, 1968–1970, British Journal of Middle Eastern Studies. 32 (2): 159–177.
Bani Kamal, Abdol Moghset (2018), Uluslararası Politik Araştırmalar Dergisi, Volume 4, Issue 2, Pages 22 – 39.
Basil, Yousuf; Abdelaziz, Salma and Pearson, Michael (2 January 2016), Tehran protest after Saudi Arabia executes Shiite cleric, CNN. From: http://www.cnn.com/2016/01/02/middleeast/saudi-arabia-executes-dozens-terror/
Bozorgmehr, Najmeh (APRIL 16, 2016), Iran deploys army to bolster support for Syrian president, The Financial Times. Available at: https://www.ft.com/content/1e8910d4-0194-11e6-99cb-83242733f755
Chmaytelli, Maher (APRIL 10, 2016), Former Saddam aide seeks to reshape Iraq's Sunni insurgency, Reuters. From: https://www.reuters.com/article/us-mideast-crisis-iraq-douri/former-saddam-aide-seeks-to-reshape-iraqs-sunni-insurgency-idUSKCN0X70L6
COOPER HELENE (2015), U.S. Strategy in Iraq Increasingly Relies on Iran, at: https://www.nytimes.com/2015/03/06/world/middleeast/us-strategy-in-iraq-increasingly-relies-on-iran.html
Dedeoğlu, Beril (July 31, 2018),Does the Middle East need a new organization? Daily Sabah. From: https://www.dailysabah.com/columns/beril-dedeoglu/2018/07/31/does-the-middle-east-need-a-new-organization
El Sirgany, Sarah (13 November 2017), Iran's actions may be 'act of war,' Saudi crown prince says, CNN. From: https://edition.cnn.com/2017/11/07/middleeast/saudi-iran-aggression-yemen/index.html
Elias, Firas (JANUARY 8, 2019), Major Pillars of Iranian Public Diplomacy, Translated by Shaimaa Shedeed, New Iraq Center. From: https://www.newiraqcenter.com/en/security/1768
Foizee, Bahauddin (20 December 2016), Iranian Influence Gives Saudi Arabia Heartburn, International Policy Digest. From: https://intpolicydigest.org/2016/12/11/iranian-influence-gives-saudi-arabia-heartburn/
Friedman, Brandon (15 July 2016), Battle for Bahrain: What One Uprising Meant for the Gulf States and Iran, World Affairs. From: http://www.worldaffairsjournal.org/article/battle-bahrain-what-one-uprising-meant-gulf-states-and-iran
Georgy, Michael; Aboulenein, Ahmed; Rasheed, Ahmed (22 March 2018), in symbolic victory, Iran conquers Iraq's dates market, Reuters. From: https://www.reuters.com/article/us-mideast-crisis-iraq-iran-dates/in-symbolic-victory-iran-conquers-iraqs-dates-market-idUSKBN1GX1I1
Haddad, Fanar (10 August 2017), Why a controversial Iraqi Shiite cleric visited Saudi Arabia, The Washington Post. From: https://www.washingtonpost.com/news/monkey-cage/wp/2017/08/10/why-a-controversial-iraqi-shiite-cleric-visited-saudi-arabia/?noredirect=on
Hafezi, Parisa; Charbonneau, Louis; Irish, John; Mohammed, Arshad (20 March 2018), Iran deal reached, Obama hails step towards 'more hopeful world. Reuters. From: https://www.reuters.com/article/us-iran-nuclear/iran-deal-reached-obama-hails-step-towards-more-hopeful-world-idUSKCN0PM0CE20150714
Harnden, Toby and Lamb, Christina (22 June 2017), Saudis 'to get nuclear weapons, The Times. From: https://www.thetimes.co.uk/article/saudis-to-get-nuclear-weapons-v85860g8bp3
Haynes, J, (2009), Causes and Consequences of Transnational Religious Soft Power, London Metropolitan University.
Hinen, Games (2008), Smart Power in the World, New York.
Hokayem, Emile El. (2007), Hezbollah and Syria: Outgrowing the Proxy Relationship, the Washington Quarterly, 30 (2).
http://asrdiplomacy.ir/51228
Ibish, Hussein (4 October 2017), the Gulf Arab Countries and the Kurdish Referendum, Stratfor. From: https://worldview.stratfor.com/article/gulf-arab-countries-and-kurdish-referendum
International Crisis Group (10 June 2014). The Huthis: From Saada to Sanaa, available at:http://www.crisisgroup.org/~/media/Files/Middle%20East%20North%20Africa/Iran%20Gulf/Yemen/154-the-huthis-from-saada-to-sanaa.pdf.
Landler, Mark (8 May 2018), Trump Withdraws U.S. From 'One-Sided' Iran Nuclear Deal, the New York Times. From: https://www.nytimes.com/2018/05/08/world/middleeast/trump-iran-nuclear-deal.html
Loveluck, Louisa (4 January 2016), Iran supreme leader says Saudi faces 'divine revenge, Telegraph. From: https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/middleeast/saudiarabia/12077919/Saudi-Arabia-beheadings-highest-in-two-decades.html
Mabon, Simon (13 July 2016), after years of proxy war, Saudi Arabia and Iran are finally squaring up in the open", The Independent. From: https://www.independent.co.uk/voices/after-years-of-proxy-war-saudi-arabia-and-iran-are-finally-squaring-up-in-the-open-a6797001.html
MacAskill, Ewen and Traynor, Ian (22 June 2017), Saudis consider nuclear bomb, The Guardian. From: https://www.theguardian.com/world/2003/sep/18/nuclear.saudiarabia
Milani, Mohsen (22 June 2014), Tehran Doubles Down, Foreign Affairs. From: https://www.foreignaffairs.com/articles/iran/2014-06-22/tehran-doubles-down
Morgenthau, Hans J (1973), Politics among Nations: the Struggle for Power and Peace, New York, Alfred A. Knopf, 6nd edition.
Nasr, Vali (2006), Rise Shiites the When, Affairs Foreign, 1. Pp 4- 58.
Nayef R. F. Al-Rodhan Graeme P. Herd and Lisa Watanabe (2011). Critical Turning Points in the Middle East1915–2015, New York: Palgrave Macmillan. P.3.
Nye, Joseph (2004), Soft Power, New York: Public Affairs.
Nye, Joseph S., Jr (2006), Think Again: Soft Power, Foreign Policy, Vol. 26. Available: www.foreignpolicy.com
O'Connor, Tom (24 November 2016), Saudi Arabia vs. Iran: How Will Donald Trump Influence The Middle East Cold War? International Business Times. From: https://www.ibtimes.com/saudi-arabia-vs-iran-how-will-donald-trump-influence-middle-east-cold-war-2449937
Paraskova, Tsvetana (Nov 21, 2018), Trump Thanks Saudis For Lower Oil Prices, Wants Even Cheaper Crude, Oil Price. From: https://oilprice.com/Energy/Oil-Prices/Trump-Thanks-Saudis-For-Lower-Oil-Prices-Wants-Even-Cheaper-Crude.html
Phillips, David L. (2015), Task Force Report State-Building In Iraqi Kurdistan, Institute for the Study of Human Rights, Columbia University, New York, NY 10027.
Seeberg, P. (2012), Syria and the EU. The crisis in Syria and the international sanctions with a focus on Syrian-EU relations, VidenscenteromdetmoderneMellemøsten
Shapira.S (1988), the Origins of Hizballah, In the Jerusalem Quarterly: No: 46.
Wilson, Jeanne (2004), Strategic Partners: Russia - Chines Relatins in the PostSoviet Era, M. E. Sharp, Armonk New York
https://www.irna.ir/news/82361577
https://www.irna.ir/news/82496775
https://www.yjc.ir/fa/news/6660241
https://af.sputniknews.com/world/201812172956091
https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ym.html
http://www.islamicweb.com/beliefs/cults/shia_population.htm
www.bbc.com/persian/world/2015/02/150222_l39_safavi_maleki_khamenei
https://www.khabaronline.ir/news/41