التزام توسعه به جامعه‌پذیری بین‌المللیِ سیاست خارجی : نمونه کاوی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

علوم سیاسی (گرایش مسائل ایران)، گروه علوم سیاسی، دانشکده علوم اداری و اقتصادی، دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

نخستین مجرایِ جامعه‌پذیری بین‌المللی «سیاست خارجی» است. متولیان سیاست خارجی از طریق عرضه هنجارهای بین‌المللی در مجامع داخلی و با هدف درونی‌سازی آن‌ها دولت متبوعشان را به‌سوی «اجتماعی‌شدن» سوق می‌دهند. مهم‌ترین نتیجهِ جامعه‌پذیری بین‌المللی تسریع فرایند توسعه است. از علل ساختاریِ اجتماعی‌شدن یا غیراجتماعی‌شدنِ دولت‌ها «سیاست خارجی» است؛ زیرا ساخت سیاست خارجی مجموعه‌ای از بایدونبایدها، اصول و قواعدِ معرفتی برای کارگزاران پیرامون نظام بین‌الملل تعریف می‌کند که این گزاره‌ها می‌توانند عامل یا مانع پرورشِ اجتماعی دولت باشند. ایده پیوند جامعه‌پذیری بین‌المللی و توسعه با محوریت سیاست خارجی که روزنه‌ای جدید در مطالعات توسعه است، در مقاله پیشرو با مطالعه موردیِ ایران به بحث گذاشته می‌شود. اینکه «ساخت سیاست خارجی ج.ا.ایران چه نسبتی با جامعه‌پذیری بین‌المللی و توسعه دارد؟» پرسش اصلی ماست. در این راستا از نظریه سازه‌انگاری و روش تفهمی استفاده شده است. سیاست خارجی ایران در تبیین معرفت‌شناختی ما دارای سه ساحَت است: ساحَت مذهبی (نفی سلطه، دعوت، حمایت از مسلمانان و امت واحده)؛ ساحَت انقلابی (غرب‌ستیزی، آمریکاستیزی، صدور انقلاب و تغییر نظام بین‌الملل)؛ ساحَت مدرن (عدم مداخله، همزیستی مسالمت‌آمیز، عضویت در سازمان‌های بین‌المللی و پایبندی به حقوق بین‌الملل). ساحت‌هایِ اجتماعی مذکور به‌ترتیب سه گونه جامعه‌پذیریِ توسعه آفریده‌اند: «جامعه‌پذیری بین‌المللیِ مذهبی» (فراتوسعه‌گرا)؛ «جامعه‌پذیری بین‌المللیِ انقلابی» (ضدتوسعه)؛ «جامعه‌پذیری بین‌المللیِ ابزاری» (توسعه‌گرا). در این سال‌ها ساختارهای انقلابی و مذهبی بر ساختار مدرنِ سیاست خارجی ایران غلبه یافته‌اند؛ بگونه‌ای‌که هدف ایران غالباً «جامعه‌پذیرکردنِ» کشورها براساس اسلام‌گراییِ شیعه و انقلابی‌گریِ ایرانی است تا «جامعه‌پذیرشدن». نتیجه ساختار انقلابی-مذهبیِ سیاست خارجی دشواری توسعه ایران به علت اِعمال محدودیت‌های اقتصادی و سیاسیِ جامعه بین‌الملل است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The commitment of development to the international socialization of foreign policy and (Case Study: Iran)

نویسنده [English]

  • naser yosefzehy
Department of Political Science, Faculty of Administrative and Economic Sciences, Ferdowsi University of Mashhad
چکیده [English]

The first channel of international socialization is "foreign policy". The agents of foreign policy by presenting international norms in domestic assemblies with the aim of internalizing them are leading their governments towards "socialization". State socialization is one of the transnational tools for the development of countries, but sometimes foreign policymakers take a non-social approach. The most important consequence of socialization, especially for developing countries, is the acceleration of the development process. One of the structural causes of the socialization of states is "foreign policy"; because the structure of foreign policy defines a set of guidelines, principles, and epistemological rules for foreign policymakers which can be a factor or an obstacle to international socialization. The idea of linking international socialization and development with a focus on foreign policy, which will be a new window into development studies, is discussed in this article with a case study of Iran. "What does the structure of the foreign policy of Iran have a relation with international socialization?" is Our main question. According to our explanation, Iran's foreign policy has three atmospheres: religious atmosphere (anti-domination, invitation and supporting of Muslims, unit Ommat); revolutionary atmosphere (anti-westernism, anti-Americanism, the export of revolution and change of international system); modern atmosphere (non-interference, peaceful coexistence, membership in international organizations and adherence to international law). These atmospheres respectively have created three different types of socialization: international religious socialization (post-development); revolutionary international socialization (anti-development); institutional international socialization (development-oriented). Therefore, Iran's first goal in the international system is often "socializing" rather than "socialization."

کلیدواژه‌ها [English]

  • socialization
  • development
  • structure
  • foreign policy
  • Iran
احتشامی، انوشیروان (1378)، سیاست خارجی ایران در دوران سازندگی، ترجمه ابراهیم متقی و زهره پوستین­چی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
ازغندی، علیرضا (1381)، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: قومس
ازغندی، علیرضا (1389)، چارچوب­ها و جهت­گیری­های سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: قومس.
افضلی، رسول (1388)، دو نظام سیاسی-جغرافیایی در ایران: دولت مدرن-امت اسلامی، تهران: دانشگاه تهران.
ایزدی، بیژن (1377)، درآمدی بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، چاپ دوم، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
پورآخندی، نادر (1395)، جامعه­پذیری در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران (1392-1368)، رساله دکتری، تهران: دانشگاه علامه طباطبائی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی.
دارابی، علی (1397)، جریان­شناسی سیاسی در ایران، چاپ بیست و یکم، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
درویش­وند، ابوالفضل (1393)، شرح اصل یک­صد و بیست و سوم قانون اساسی، (گزارش پژوهشی)، تهران: پژوهشکده شورای نگهبان.
دهقانی فیروزآبادی، جلال (1387)، چارچوبی مفهومی برای ارزیابی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی.
دهقانی فیروزآبادی، جلال (1392)، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، چاپ پنجم، تهران: سمت.
دهقانی فیروزآبادی، جلال و فاطمه سلیمانی (1397)، «سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و هنجارسازی بین­المللی»، سیاست خارجی، دوره 32، شماره 4 (زمستان)، صص 90-65.
رمضانی، روح­الله (1395)، چارچوبی تحلیلی برای بررسی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، چاپ پنجم، ترجمه علیرضا طیب، تهران: نی.
سربرنی، آنابل و علی محمدی (1381)، «جمهوری اسلامی و جهان­ انگاره­ها، تبلیغات، توجهات و نتایج»، در کتاب ایران پس از انقلاب، هوشنگ امیراحمدی، ترجمه علی مرشدی­زاده، تهران: باز، صص 116-82.
سلیمانی، غلامعلی و جلال دهقانی فیروزآبادی (1393)، «ابعاد معنایی و نهادی تصمیم‌گیری در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، پژوهش سیاست نظری، شماره 16، صص 100-71.
سیدامامی، کاووس (1395)، پژوهش در علوم سیاسی: رویکردهای اثبات­گرا، تفسیری و انتقادی، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی دانشگاه امام صادق.
فولر، گراهام (1396)، قبله عالم: ژئوپلیتیک ایران، چاپ هشتم، ترجمه عباس مخبر، تهران: مرکز.
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (1368)، لینک دسترسی: rc.majlis.ir/fa/content/iran_constitution
قانون وظایف وزارت امور خارجه (1364)، لینک دسترسی: mfa.gov.ir/files/mfa/files/laws%20mfa.pdf
قوام، عبدالعلی (1392)، روابط بین­الملل: نظریه­ها و رویکردها، چاپ هفتم، تهران: سمت.
قهرمان­پور، رحمان (1383)، «تکوین­گرایی: از سیاست بین­الملل تا سیاست خارجی»، مطالعات راهبردی، سال 7، شماره 2، صص 318-299.
کعبی، عباس (1392)، تحلیل مبانی اصل دوم قانون اساسی، (گزارش پژوهشی)، تهران: پژوهشکده شورای نگهبان.
کعبی، عباس (1393)، تحلیل مبانی اصل سوم قانون اساسی، (گزارش پژوهشی)، تهران: پژوهشکده شورای نگهبان.
محمدی، منوچهر (1377)، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران: اصول و مسائل، تهران: دادگستر.
موسوی خمینی، سید روح­الله، صحیفه امام (نسخه دیجیتالی)، جلدهای 11، 13، 14، 15، 16، 20، 21، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
هادیان، ناصر (1382)، «سازه­انگاری: از روابط بین­الملل تا سیاست خارجی»، سیاست خارجی، سال 17، شماره 4، صص 950-915.
یوسف­زهی و همکاران (1399)، «جامعه­پذیری بین­المللی، بایسته کشورداری اقتصادیِ توسعه، نمونه­پژوهی: ایران»، مطالعات اقتصاد سیاسی بین­الملل، دوره سوم، شماره اول، صص 77-53.
Wendt, Alexander (1992), Anarchy is what States Make of it: The Social Construction of Power Politics, International Organization, Vol. 46, No. 2, pp. 391-425.
Katzenstein, Peter J. (1996), the Culture of National Security: Norms and Identity in World Politics, New York: Cambridge University Press.
Hopf, Ted (1998), The Promise of Constructivism in International Relations Theory, International Security, Vol. 23, No. 1, pp. 171-200.
Wendt, Alexander (1994), Collective Identity Formation and the International State, The American Political Science Review, Vol. 88, No. 2 (Jun) pp. 384-396.
Adler, Emanuel (1997), Seizing the Middle Ground: Constructivism in World Politics, European Journal of International Relations (Sep), Vol. 3, Issue. 3, pp. 319-363.
Adler, Emanuel (2002), "Constructivism and international relations", in: Handbook of international relations, London: SAGE Publications, pp. 127-158.
Bahar Rumelili (2011) Turkey: Identity, Foreign Policy, and Socialization in a Post‐Enlargement Europe, Journal of European Integration, Vol. 33, Issue. 2, pp. 235-249.
 Chelotti, Nicola(2016), The Formulation of EU Foreign Policy: Socialization, negotiations and disaggregation of the state, New York: Routledge.