پایایی و پویایی کمالیسم در سیاست خارجی معاصر ترکیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه شیراز

2 دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

چکیده

افزایش نفوذ احزاب اسلام‌گرا از اواخر دهه‌ی 1980 میلادی و به‌ ویژه به قدرت رسیدن حزب اسلام‌گرای عدالت و توسعه در جمهوری ترکیه از اوایل هزاره‌ی کنونی، پرسش‌های گوناگونی را راجع به سرنوشت ایدئولوژی مورد ترویج نخستین رهبران این کشور، که به نام بنیان‌گذار آن، مصطفی کمال آتاترک، کمالیسم خوانده می‌شود، برانگیخت؛ زیرا این ایدئولوژی بر نوعی سکولاریسم بنا شده بود و مدرن‌سازی ترکیه به شیوه‌ی غربی را در دستور کار داشت. استمرار حضور حزب یادشده در رأس هرم قدرت در سال‌های متمادی نیز پرداختن به این مسئله را ضروری‌تر کرده است. این پژوهش در تلاش برای پاسخ به این پرسش است که «کمالیسم در عرصه‌ی سیاست خارجی معاصر ترکیه از چه جایگاهی برخوردار بوده است؟» و در این راه با جست‌و‌جوی داده‌های مختلف در مورد مهم‌ترین عرصه‌های سیاست خارجی این کشور، به ارزیابی این فرضیه پرداخته است که «اگر چه کمالیسم هنوز ایدئولوژی قدرتمندی در سیاست خارجی ترکیه بوده اما تعدیل‌‌هایی را نیز شاهد بوده و از برخی جهات با افول مواجه شده است». بازه‌ی زمانی پژوهش حاضر، از تأسیس حزب رفاه، مهم‌ترین سلف حزب عدالت و توسعه، توسط نجم‌الدین اربکان در سال 1987 آغاز شده است. این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی انجام گرفته است و جمع‌آوری داده‌های مورد‌نیاز، به طریق اسنادی و کتابخانه‌ای بوده است. یافته‌های این پژوهش نشان دادند که شش اصل تشکیل‌دهنده‌ی کمالیسم، یعنی مردم‌گرایی، ملی‌گرایی، دولت‌گرایی، جمهوری‌خواهی، لائیسیته و انقلابی‌گری از پایایی یکسانی در سیاست خارجی معاصر ترکیه برخوردار نبوده و برای سیاست‌ورزان این کشور میزان متفاوتی از اهمیت را دارا بوده‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Stability and Dynamism of Kemalism in Contemporary Foreign Policy of Turkey

نویسندگان [English]

  • Bahram Akhavan Kazemi 1
  • Mohammad Hassan Gholami 2
1 Full Professor of Department of Political Science. Faculty of Law and Political Science. Shiraz University
چکیده [English]

The rise to power of the Islamist Justice and Development Party (AKP) in the Republic of Turkey since the early millennium, raises a variety of questions about the fate of Kemalism, the ideology promoted by the first leaders of this country and named after its founder, Mustafa Kemal Ataturk; since it was based on a kind of secularism, and the modernization of Turkey in a Western way was on its agenda. The continued presence of the mentioned party at the top of the pyramid of power for many years has made it more necessary to address this issue. This study seeks to answer what the position of Kemalism in the field of contemporary Turkish foreign policy is. In this way, by searching for various data on the most important areas of this country's foreign policy, it evaluates the hypothesis that although Kemalism is still a strong ideology in Turkish foreign policy, it has undergone some moderations and in some ways it has declined. The period of the study begins with the establishment of the Welfare Party, the most important predecessor of the Justice and Development Party in 1987. This research has been done using descriptive-analytical method and the required data has been collected from documents and librarial sources. The findings of this study show that the six constituent principles of Kemalism have not had same extent of stability in the contemporary Turkish foreign policy and have been of different importance to the politicians of this country.

کلیدواژه‌ها [English]

  • AKP
  • Kemalism
  • Turkey
  • Turkish Islam

مراجع

احمدی ­لفورکی، بهزاد (تدوین) (1387)، ترکیه: حال و آینده، تهران: ابرار معاصر تهران.
اسماعیلی، بشیر، زارع­زاده، محمد، و فلاح، محمد (1395)، «افول و زوال مدل ترکیه در خاورمیانه»، تحقیقات سیاسی بین­المللی، 8(28)، صص 198- 173.
اسمیت، روی، الأنیس، عماد، و فاراندس، کریستوفر (1394)، اقتصاد سیاسی بین­الملل در سدۀ بیست و یکم، ترجمه امیرمحمد حاجی­یوسفی و روح­الله طالبی آرانی، دوم، تهران: مخاطب.
اکبری کریم­آبادی، نورالدین (1393)، «سیاست پرگاری ترکیه در روابط خارجی»، مطالعات راهبردی جهان اسلام، 57، صص 88- 51.
باشگاه خبر­نگاران جوان (1396)، «پاسخ تند اردوغان به وزیر خارجۀ امارات»، دسترسی: 25/2/1397، باز­یابی­شده ­از https://www.yjc.ir/fa/news/6368988/
برزگر، کیهان، و مفیدی احمدی، حسن (1393)، «تأثیرپذیری سیاست خارجی ترکیه از روند اروپایی­شدن»، سیاست خارجی، 28(4)، صص 610- 591.
پارسایی، سیدمهدی (1395)، «بررسی روابط اتحادیه اروپا و ترکیه»، سیاست، 10، صص 112- 98.
پور­ابراهیم، ناصر (1393)، «سیاست­های جدید ترکیه در خاور­میانه»، سیاست خارجی، سال 28، شماره 1، صص 148- 127.
ثمودی پیله­رود، علی­رضا، و نورعلی­وند، یاسر (1391)، «سیاست خارجی حزب عدالت و توسعه ترکیه در قبال مسئلۀ فلسطین»، مطالعات فلسطین، 16، صص 106- 83.
حسینی، مطهره، ابراهیمی، طالب، و شاه­قلعه، صفی­الله (1392)، «نگاه به غرب در سیاست خارجی ترکیه در دوران حزب عدالت و توسعه (2012-2002)»، مطالعات جهان اسلام، 1(3)، صص 96- 73.
خلیلی، محسن، صیادی، هادی، و حیدری، جهانگیر (1391)، «پیوند کد و ژنوم ژئوپلیتیک در سیاست خارجی (نمونه­پژوهی: ایران و ترکیه)»، مطالعات اوراسیای مرکزی، 5(2)، صص 56- 39.
داودی، علی­اصغر (1391)، «امنیت از نگاه مکتب سازه­انگاری»، مطالعات سیاسی، 16، صص 50- 29.
داوداوغلو، احمد (1395)، عمق راهبردی موقعیت ترکیه در صحنه­ی بین‌المللی، ترجمه محمدحسین نوحی‌نژاد ممقانی، دوم، تهران: امیرکبیر.
زاهدی، نسا (1391)، «سیر تحول سیاست خارجی ترکیه در پرتو بیداری اسلامی: تحول یا تکامل»، سیاست خارجی، 26(3)، صص 685- 663.
ساتچ، پیتر، و الیاس، جوانیتا (1394)، بنیادهای روابط بین­الملل،ترجمه مجید محمدشریفی، تهران: میزان.
صادقی، سیدشمس­الدین، و رحیمی، احمد (1396)، «دیاسپورای کُرد و نقش منافع ژئوپلیتیک در تحول راهبرد ترکیه نسبت به کردهای عراق و سوریه (1395-1382)»، سیاست، 47(2)، صص 430- 411.
طاهایی، سیدجواد (1380)، «کمالیزم؛ عناصر بحران در نگرش سیاست خارجی ترکیه»، راهبرد، 21، صص 236- 203.
عالم، عبدالرحمن (1394)، بنیادهای علم سیاست، بیست و هفتم، تهران: نی.
 غفاری، مسعود، و اکبری، نورالدین (1391)، «روند اصلاح قانون اساسی در ترکیه و تأثیر آن بر پیوستن این کشور به اتحادیه اروپا»، تحقیقات سیاسی و بین­المللی، 11، صص 188- 157.
فرهادی، محمد، و کاظمی، علی (1396)، «مقایسۀ نقش رضاشاه و آتاتورک در توسعه سیاسی ایران و ترکیه»، مطالعات جامعه­شناختی، 24(1)، صص 99- 79.
قنبرلو، عبدالله (1392)، «بنیادهای اقتصادی سیاست خارجی ترکیه»، فصلنامه روابط خارجی، 20، صص 97- 71.
قوام، سیدعبدالعلی (1390)، روابط بین­الملل؛ نظریه­ها و رویکردها، ششم، تهران: سمت.
قوام، سیدعبدالعلی، و صولت، رضا (1393)، «چرایی تردید اتحادیه­ی اروپا در پذیرش عضویت ترکیه»، رهیافت­های سیاسی و بین­المللی، 6(2)، صص 33- 9.
کامت، ملانی، دیوان، ایشاک، ریچاردز، آلان، و واتربری، جان (1396)، اقتصاد سیاسی خاورمیانه، ترجمه فریبرز ارغوانی پیرسلامی و سحر پیرانخو، تهران: مخاطب.
کامروا، مهران (1391)، خاورمیانه معاصر، ترجمه محمدباقر قالیباف و سیدموسی پورموسوی، دوم، تهران: قومس.
کوشکی، محمدصادق، و رنجبر­محمدی، مصطفی (1393)، «منطقه­گرایی جدید در سیاست خارجی ترکیه پس از جنگ سرد (با تأکید بر مؤلفه­های فرهنگی و اقتصادی)»، پژوهش­های منطقه­ای، 14، صص 68- 45.
گازیوروسکی، مارک (ویراست) (1394)، سیاست و حکومت در خاورمیانه و شمال آفریقا، ترجمه عسگر قهرمان­پور، تهران: امیر­کبیر.
گل­محمدی، ولی، سجادپور، سیدمحمدکاظم، و موسوی شفائی، مسعود (1395)، «اردوغانیسم و فهم سیاست خاورمیانه­ای ترکیه»، مطالعات راهبردی، 73، صص 92- 69.
لارابی، استفان (1386)، «نگاه دوباره ترکیه به خاورمیانه»، ترجمه محمد سلطانی­نژاد، مطالعات راهبردی جهان اسلام، 29، صص 58- 49.
واعظی، محمود (تدوین) (1387)، سیاست خارجی حزب عدالت و توسعه ترکیه، تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام.
یاووز، هاکان (1394)، سکولاریسم و دموکراسی اسلامی در ترکیه، ترجمه احمد عزیزی، سوم، تهران: نی.
یزدانی، عنایت­الله، و حاجی­زاده، جلال (1390)، «بررسی موانع الحاق ترکیه به اتحادیه اروپا»، سیاست، 41(4)، صص 353- 337.
یعقوبی­فر، حامد (1392)، «گونه­شناسی سیاست خارجی ترکیه در خاورمیانهم»، سیاست خارجی، 27(4)، صص 987-965.
Addkarsiyaka (2016), “Alti Ok”, (observed: 3.23.2018) Retrieved from http://‌www.‌addkarsiyaka.‌com/haber-1531-alti-ok.html
Ahmadi, Hamid, & Ghorbani, Fahimeh (2014), “The Impact of Syrian Crisis on Iran-Turkey Relations”, Iranian Review of Foreign Affairs, 4(1), 59-87.
Ahmadian, Hassan (2016), “Reasoning Turkey’s Syrian Shift: A New Track with Iran?”, Iranian Review of Foreign Affairs, 7(1), 69-89.
Akparti (2014), “Parti Programi”, (observed: 5.15.2018) Retrieved from http://‌www.‌akparti.‌org.tr/site/akparti/parti-programi
Albayrak, Mustafa (2010), “Kemalizmin Dusunsel Temelleri ve Tarihsel Olusumu”, Ataturk Arastirma Merkezi Dergisi, 26(77), 307-344.
Austvik, Ole Gunnar, & Rzayeva, Gülmira (2017), “Turkey in the geopolitics of energy”, Energy Policy, 107, 539-547.
Burdeau, Georges (1966), La Démocratie (nouvelle ed.), Paris: Éditions du seuil.
Capelle, Guy, & Gidon, Noelle (1999), Reflets1, Paris: Hachette.
Cizre-Sakallioglu, Umit (1997), “Kemalism, Hyper-Nationalism, and Islam in Turkey”, NAQD, 10(1), 57-74.
Deren, Secil (2005), “Le Kémalisme Aujourd’hui”, Revue Outre-Terre, 10, 145-156.
Ebrahimi, Nabiollah (2012), “Iran, Turkey and the Arab Revolutions”, Iranian Review of Foreign Affairs, 3(3), 65-87.
Elgström, Ole, & Smith, Michael (2006), The European Union’s Roles in International Politics Concepts and analysis, New York: Routledge.
European Commission (2016), “Accession criteria”, (observed: 5.13.2018) Retrieved from https://ec.europa.eu/neighbourhood-enlargement/policy/glossar‌y/terms/ac‌c‌e‌s‌s‌ion-criteria_en
Grugel, Jean (Ed.). (1999), Democracy without Borders, New York: Routledge & ECPR Studies in European Political Science.
Gurpinar, Bulut (2014), “Surgunde Orgut: Suriye Ihvani”, Marmara Universitesi Siyasal Bilimler Dergisi, 2(1), 115-132.
Haji-Yousefi, Amir Mohammad, & Elmani, Hemat (2011), “Turkey-Israel Relationship in the Past Decade and its Consequences for Iran”, Iranian Review of Foreign Affairs, 2(3), 65-90.
Magen, Amichai, Risse, Thomas, & McFaul, Michael A. (Eds.). (2009), Promoting Democracy and the Rule of Law American and European Strategies, Basingstone: Palgrave Macmillan.
NATO (2012), “Greece and Turkey: 60 years in NATO”, (observed: 5.14.2018) Retrieved from https://www.nato.int/docu/review/2012/turkey-greec‌e/EN/ind‌ex.‌ht‌m
NTV (2017), “Daha son sozumuzu soylemedik”, (observed: 5.15.2018) R‌e‌tr‌iev‌ed‌ fro‌m‌‌ ‌https:‌//‌www‌.ntv.com.tr/tu‌rkiye/daha-son-sozumu‌z‌u‌‌‌‌-s‌oylemedik‌‌%‌2‌‌cYxcE‌QTFvPEWhHuV WfEZTOQ‌
Reuters (2017), “Factbox: Turkey’s collapsing EU membership bid”, (observed: 5.13.2018) Retrieved from ht‌tps://www.reuters.com/article/us-germany-turkey-eu-f‌a‌ctbox/factbox-turkeys-collapsing-eu-membership-bid-idUSKCN1BF1TH
Sell, Susan K. (2003), Private Power, Public Law, New York: Cambridge University Press.
Steil, Benn, & Hinds, Manuel (2009), Money, Markets, and Sovereignty, New Haven: Yale University Press.
Tarih (2014), “Cumhuriyetcilik Ilkesi”, (observed: 3.23.2018) Retrieved from http://‌t‌a‌r‌i‌h.tumders.com/cumhuriyetcilik-ilkesi.html
Tarihin (2015), “Cumhuriyetcilik Nedir?”, (observed: 3.23.2018) Retrieved from http://‌w‌w‌w.tarihin.com/ataturk-ilkeleri/cumhuriyetcilik.html
TBMMB (2017), “Turkiye Cumhuriyeti Anayasasi”, (observed: 2.11.2018) Retrieved from https://www.tbmm‌.gov.‌tr/‌an‌ay‌as‌a‌.‌htm
TUIK (2016), “Dis Ticaret”, (observed: 12.24.2016) Retrieved from http://www.tuik.gov.tr/‌UstMenu.do?‌m‌‌e‌t‌od=teme‌list
Uzun, Hakan (2010), “Tek Parti Doneminde Yapilan Cumhuriyet Halk Partisi Kongreleri Temelinde Degismez Genel Baskanlik, Kemalizm ve Milli Sef Kavramlari”, Cagdas Turkiye Tarihi Arastirmalari Dergisi, IX(20-21), 233-271.
Viotti, Paul R., & Kauppi, Mark V. (1999), International Relations Theory (3rd ed.), Boston: Allyn and Bacon.
Yenisafak (2018), “2002 Genel Secimi Sonuclari”, (observed: 3.23.2018) Retrieved from https://www.yenisafak.com/secim-2002/secim-sonuclari

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار