نظام قضایی ایران در عصر قاجار و تحول آن در پرتو انقلاب مشروطه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه تاریخ ، واحد شبستر ، دانشگاه آزاد اسلامی، شبستر ، ایران

چکیده

نظام قضایی ایران در طول سلطنت پادشاهان قاجار تا قبل از مشروطیت براساس نهادهای‌ بازمانده از عصر صفوی براساس تفکیک صلاحیت‌های شرع وعرف استوار بود. مطالعهء چند وچون این ساختارها وتعامل حکام شرع وعرف برای بررسی علل وعوامل جنبش‌ عظیم مشروطیت ودر نهایت صدور فرمان ایجاد عدالت‌خانه ومشورت‌خانه مفید بلکه‌ ضروری است. مطالعهء شواهد ومصادیق متعددی که در دسترس است توأم با ملاحظات‌ دیگر نشان می‌دهد که کاستی‌های نظام قضایی عصر قاجار از عوامل اصلی انقلاب‌ مشروطیت بوده است. وبدون شک انقلاب مشروط در نظام حقوقی ایران تاثیر شگرفی داشته است. تصویب قانون مادر ومهمی چون قانون اصول محاکمات جزایی در سال 1290 قانون مجازات عمری 1304 وتصویب قانون مادر در سال 1307 از جمله پیشرفت ها در حقوق ایران بوده است. اصلاحات متعدد ومتناوبی که در عصر قاجار از زمان عباس میرزا تا قبل از پیروزی انقلاب مشروطیت به ویژه عهد ناصر الدین شاه از سوی امیرکبیر وسپهسالار در زمینه تقویت نهاد دادرسی عرفی وتجدید تشکیلات وآیین دادرسی دیوانخانه عظمی بعمل آمد ولی آثار محسوس چندانی در تامین عدالت قضایی در سطح کشور نداشت بلافاصله پس از پیروزی انقلاب مشروطیت ایران وعدلیه قانونی تاسیس شد وحاج مخبرالسلطنه هدایت وزیر عدلیه شد. در این مقاله به تبیین تحول نظام قضایی ایران در پرتو انقلاب مشروطه پرداخته می شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The judicial system of Iran in the Qajar era and its evolution in the light of the constitutional revolution

نویسندگان [English]

  • yadollah tasojizad
  • davod esfahanian
  • masomeh garadagi
Department of History, Shabest branch, Islamic Azad University, Shabest, Iran
چکیده [English]

Iran´s judicial system during the reign of the Qajar kings up to the constitution based on remnants of the Safavid era based on the separation of religions and customary jurisdictions¸ prior to the constitution.A study of how these structures and the interaction of religious rulers and practitioners to examine causes and factors of the great constitutional movement and finally issuing commands for establishing fair justice and consulting the home is useful but also essential.Studying the numerous evidences and examples available along with other considerations shows the shortcomings of the Qajar era judicial system has been the main factors of the constitutional revolution and no doubt the constitutional revolution has had a profound effect on the Iranian legal system.Adoption of mother law and an important one such as the Procedure Code Act 1290,life penalty 1304 and the adoption of the maternal lawpassed in 1307 has been one of the improvements in Iranian Law.
Numerous and periodic reforms in the Qajar era of Abbas Mirza until the victory of the Nasser-e-Din Shah by AmirKabir Sepahsalar in the field of strengthening the institution of Customary Justice and reorganization body and Procedure of the Grand Court came but it didn´t have much impact on judicial justice nationwide immediately after the victory of the Iranian Constitutional Revolution and legal justice was established and Haji Mokhber-al-Saltanah was the minister.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iranian judicial system
  • Qajar
  • constitutional revolution
دمیت، فریدون، (1392) اندیشه های ترقی و حکومت قانون در عصر سپهسالار،1 ج، چاپ چهارم، تهران، نشر خوارزمی
 احتشام السلطنه، (1392)  خاطرات، 1 ج، چاپ اول، تهران، نشر زوار
 اعتماد السلطنه، محمد حسن، (1367)، مرآت البلدان ناصری،1 ج، چاپ اول، تهران، نشر دانشگاه تهران
 افضل الملک کرمانی، غلام حسین، (1361)، افضل التواریخ، 1 ج، چاپ اول، تهران، نشر محمد مشیری
 الگار، حامد، (1359)،، نقش روحانیون پیشرو در جنبش مشروطیت، ترجمه ابوالقاسم سری،1 ج، چاپ دوم، تهران، نشر توسن
 امیر معزی، اسماعیل، (1384)، شیخ المشایخ، نوادر الامیر مصحح سیدعلی آل داوود، 1 ج، چاپ دوم، تهران، نشر تاریخ ایران
 امین الدوله، میرزا علی خان، (1370)، خاطرات سیاسی، مصحح، حافظ فرمانفرماییان،1 ج، چاپ سوم، تهران، نشر امیرکبیر
 بیانی، خانبابا، (1375)، پنجاه سال تاریخ ناصری، 6 ج، چاپ اول، تهران، نشر علم
 راوندی مرتضی، (1369)، سیر قانون و دادگستری در ایران،1 ج، چاپ اول، تهران، نشر چشمه
 کرمانی، ناظم الاسلام، (1362)، تاریخ بیداری ایرانیان،2 ج، چاپ چهارم، تهران، نشر آگاه
 سپهرمحمد تقی، (1380)، ناسخ التواریخ، مصحح جمشید کیانفر،17 ج، چاپ اول، تهران، نشر اساطیر
گلشائیان، عباسقلی، (1377)، گذشته ها و خاطرات،2 ج، چاپ 7، تهران، نشر انیشتین
 محمود، محمود، (1378)، تاریخ روابط سیاسی ایران و انگلیس در قرن نوزدهم،8 ج، چاپ 7، تهران، انتشارات اقبال
 محیط طباطبایی، محمد، (1350)، تاریخ دادگستری در ایران،3 ج، چاپ 5، تهران، انتشارات توحید،
 مستوفی، عبدالله، (1343)، شرح زندگی من،3 ج، چاپ اول، تهران، چاپ زوار
 منصور السلطنه، مصطفی، (1389)، حقوق اساسی،1 ج، چاپ اول، تهران، نشر چشمه
نجفی، ناصر، (1336)، ایران در میان طوفان،1 ج، چاپ 2، تهران، نشرکانون معرفت
نجم الملک، عبدالغفار، (1385)، سفرنامه خوزستان، مصحح محمددبیرسیاقی،2 ج، چاپ 3، تهران،
نشر علمی
وحیدنیا، سیف الله، (1362)، خاطرات سیاسی و تاریخی،2 ج، چاپ اول، تهران، نشر فردوسی
وحیدنیا، سیف الله، (1369)، خاطرات و اسناد،1 ج، چاپ اول، تهران، انتشارات وحید