بررسی عوامل گسترش جریانات تکفیری در خاورمیانه (2015-2011)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه علوم سیاسی دانشگاه گیلان

چکیده

با شروع قیام های عربی، بسیاری از محققان به شکل گیری دموکراسی و قدرت گیری جریانات دموکراتیک مسلمان در جهان عرب امیدوار بودند و از آن سخن می گفتند با این حال دیری نپایید که خوش بینی ها عملا رنگ باخت و جریانات دموکراتیک اسلام گرا در کوران حوادث و تحولات جا ماندند و در عوض گروه های تکفیری موفق به گسترش و بسط حوزه نفوذ خود شدند به گونه ای که در کمتر از چهار سال پس از آغاز بیداری عربی، ده ها گروه نظامی و شبه نظامی تکفیری شکل گرفتند طوری که هم اکنون بخشهای وسیعی از سوریه و عراق در دست جریاناتی مانند داعش و النصره و یا گروههای تکفیری همسو قرار دارد. پرسشهای اصلی که این پژوهش مطرح  می کند، چنین است: چه عواملی زمینه گسترش جریانات تکفیری و افراط گرایی مذهبی را پس از آغاز جنبش های موسوم به بهار عربی ایجاد نمود؟ البته با توجه به این که مهد جریانات تکفیری در عراق و سوریه قرار دارد،  این پژوهش به علل گسترش جریانات تکفیری در منطقه عراق و سوریه می­ پردازد. نویسنده برای پاسخ به پرسش تحقیق از رویکرد سطح تحلیل بهره گرفته و علل این پدیده را در سه سطح ملی، منطقه ای و بین المللی  واکاوی می نماید.  یافته های پژوهش حاکی از آن است که  فرقه گرایی و بحران دموکراسی در سطح ملی، رقابت های ژئوپولیتیکی و هویتی در سطح منطقه ای و انفعلال نسبی قدرت های بزرگ به ویژه ایالات متحده در سطح بین المللی زمینه گسترش یافتن جریانات تکفیری در عراق و سوریه را فراهم نموده است. گسترش یافتن جریانات فوق نیز عملا باعث گسترش بحران ها و منازعات در خاورمیانه و تسری پیامدهای آن به جهان غرب شده و لذا زمینه نقش آفرینی و تحرک بیشتر بازیگران بین المللی را فراهم می آورد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Examination of the Reasons behind the Rise of Takfiri Groups in the Middle East (2011—2015)

نویسنده [English]

  • Amir Niakooee
چکیده [English]

The Arab revolts in the Middle East since 2011 encouraged many scholars to speak about the end of authoritarianism and formation of a new wave of democratization in the region. However, these optimisms were not realized and Islamist moderates and other democrat groups were marginalized in the aftermath of the developments and many takfiri and jihadist groups expanded their influence and have become dominant actors in some countries. It is noteworthy that takfiri groups such as Islamic state of Iraq and the Levant or Al Nusra- front have controlled many territories of Iraq and Syria by 2015. The present paper is to focus primarily on the reasons behind the rise of jihadists in Iraq and Syria. The main question is as follows: which factors have caused and facilitates the rise of Takfiri groups in Iraq and Syria since 2011. The findings of the paper illustrate that sectarianism and democracy crisis in the national level, regional competitions and the support of some powerful countries in the regional level and finally the relative inaction of great powers especially the United States have facilitated the expansion of jihadists in Iraq and Syria. However, the rise of Takfiris expands the insecurity and crisis in the region and may inspire the intervention of great powers.

کلیدواژه‌ها [English]

  • NATO
  • UN Security Council
  • Humanitarian Intervention
  • Responsibility to Protect
  • Cooperative Security

مراجع

الف- فارسی
امیدی، ع و  رضایی، ف. 1390. عثمانی گرایی جدید در سیاست خارجی ترکیه: شاخص ه و پیامدهای آن در خاورمیانه، فصلنامه روابط خارجی، سال سوم، شماره سوم.
بخشی ا، ب م ، و پ. 1392. بررسی ایدئولوژی گروه تکفیری - وهابی دولت اسلامی عراق و شام. فصلنامه علوم سیاسی. سال 16. شماره 64
برزگر، ک . 1387 . ایران، عراق جدید و نظام سیاسی امنیتی خلیج فارس. تهران. مرکز تحقیقات استراتژیک
خسروی، غ. 1385. مطالعات بین الملل: درآمدی بر بنیادگرایی اسلامی. فصلنامه مطالعات راهبردی. شماره 31
دکمجیان، ه.  1377، جنبشهای اسلامی معاصر در جهان عرب، ترجمه حمید احمدی انتشارات کیهان
سردارنیا، خ. 1391. عراق، استمرار خشونت و رویای دموکراسی: یک تحلیل چندسطحی. فصلنامه راهبرد. سال بیست ویکم. شماره 63. تابستان
سممیعی اصفهانی، ع و ش، م. 1394. آینده گروهکهای تکفیری و راهکارهای ثبات بخش دولت سوریه و عراق. فصلنامه پژوهشهای راهبردی سیاست. سال چهارم. شماره 14
سیف زاده، ح. 1372. نظریه های مختلف در روابط بین الملل، تهران، نشر سفیر، 1372، چاپ سوم.
سیف زاده، ح. 1378. اصول روابط بین الملل (الف و ب)، تهران: نشر دادگستر، 1378.
سیمبر، ر و قاسمیان، ر. 1393. مولفه های اساسی محیط امنیتی ایران و سوریه. فصلنامه پژوهش های راهبردی سیاست. سال سوم. شماره 9
شجاع، م. 1386. رقابت های منطقه ای ایران و عربستان و موازنه نیروها در خاورمیانه، ماهنامه اطلاعات سیاسی – اقتصادی، شماره 240 – 239
فرجی راد، ع.1384. ژئوپلتیک جدید عراق و تاثیر آن بر منافع و امنیت جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه ژئوپلتیک، ویژه نامه
 کریمی، ع و گرشاسبی، ر. 1394. ماهیت سیاسی جریانات تکفیری سوریه. فصلنامه مطالعات ملی. سال شانزدهم. شماره 3.
مقصودی، م. 1391. تحولات سیاسی اجتماعی ایران 1357-1320 . نشر روزنه . فصل سوم
نیاکوئی، ا، 1393. ارتش و سیاست در خاورمیانه عربی. انتشارات دانشگاه گیلان
نیاکوئی،ا، 1392. بررسی بحرانهای عراق و سوریه در پرتو  نظریه های امنیتی. فصلنامه سیاست جهانی. دوره دوم. شماره اول.
نیاکوئی، ا و بهمنش، ح، 1391. بازیگران معارض در بحران سوریه: اهداف و رویکردها. فصلنامه روابط خارجی. سال چهارم. شماره 4.
نیاکوئی، ا، اسمعیلی، ع و  ستوده، ع. 1393. عوامل گسترش روابط استراتژیک سوریه با ایران از صعود بشار اسد به قدرت تا ناآرامی های اخیر. فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام. سال سوم. شماره 9
هدایتی شهیدانی، م و  ولادیمیرویچ پینکفتسف، ر. 1394 . الگوهای رفتاری امریکا و روسیه در مدیریت بحرانهای منطقه ای: مطالعه موردی بحران سوریه. فصلنامه پژوهشهای راهبردی سیاست. سال سوم. شماره 12
هراتی، م، سلیمانی، ر و عبادی، ع. 1394. بازتاب نظم سیاسی جدید عراق بر روابط دوجانبه ایران و عربستان. فصلنامه سیاست جهانی . دوره چهارم. شماره 3.
ب- انگلیسی
Aras, B. 2009. Davutoglu Era in Turkish Foreign Policy. SETA. Foundation for Political,  
Bayat, A .April, 26, 2011. The Post-Islamist Revolutions                 
   http://www.foreignaffairs.com/articles/67812/asef/-Bayat/the-post-islamist-revolutions
Blancherd, C and Humud C and Nikitin M.2015. Armed conflict in Syria: overview and U.S response.  Congressional Research Service
Blancherd, Christofer.M and Carla Humud .2015. The Islamic State and U.S policy. Congressional Research Service
Blaydes, l. 2011. Elections and Distributive Politics in Mubarak’s Egypt. Cambridge University Press
Kabalan, M. 2015. Putine unexpected move in Syria: perspectives on Russia interventions in Syria. Belfer Center for science and international affairs.
Porat, L. December 2010. The Syrian Muslim Brotherhood and the Asad Regime.Middle East Brief. Crown Center for Middle Eeast Studies, Brandeis University.
Niakooee, S A. 2013. Contemporary Arab Uprisings: different outcomes and processes. Japanese Journal of political Science. Vol 14. No 3. 
Waltz, Kenneth N. 2001. Man, the State and War. New York: Columbia University Press.
Walt, S. 2016. The United States should admit it no longer has a Middle East policy. http://foreignpolicy.com/2016/01/29/the-u-s-should-admit-it-has-no-middle-east-policy-obama-cold-war-israel-syria/
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار