نقش برداشت های نخبگان در تنش میان ایران و عربستان سعودی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار روابط بین الملل دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

تنش در روابط ایران و عربستان به اوج خود رسیده است. گروهی از صاحب‌نظران دلیل اصلی این منازعه را عوامل ایدئولوژیک و گروهی دیگر عوامل ژئوپلتیک می­پندارند. دیدگاه ترکیبی دیگری نیز وجود دارد که هر دو عامل را در کنار هم، دلیل تشدید منازعه در روابط دو کشور می‌داند. موضوعی که توجه چندانی در پژوهش­ها به آن نشده، عامل برداشت‌ها و نظام ادراکی نخبگان در روابط دو کشور و نقش آن در تشدید تنش‌هاست. نوآوری این پژوهش، پرداختن به نقش برداشت‌ها در روابط دو کشور بوده و دنبال پاسخ دادن به این سوال بود که برداشت‌های نخبگان ایرانی در روابط بین ایران و عربستان چه تأثیری گذاشته­اند؟ در این راستا، از مدل‌های نظری نظریه‌پردازانی هم­چون رابرت جرویس، جک لوی و آرتور استاین استفاده شد. روش پژوهش مورد استفاده در این پژوهش، تحلیل محتوای کیفی بود. از این روش برای بررسی دیدگاه‌های نخبگان سیاسی و نظامی ایران نسبت به طرف مقابل و برداشت­ها و سوءبرداشت‌های احتمالی آنها بهره گرفته شد. یافته‌های پژوهش نشان دادند که برداشت‌های نخبگان سیاسی و نظامی ایران در روابط میان ایران و عربستان در چند حوزه تأثیرگذار و قابل توجه بوده و به تشدید تنش­ها کمک کرده­اند: 1) برداشت­ها از توانمندی‌های خود و دشمن، شامل: اغراق در برآوردِ توانمندی نظامی خود و ناچیز شمردن توانمندی نظامی دشمن؛ 2) برداشت­ها از برداشت‌های دشمن: اغراق در دشمنیِ دشمن؛ و 3) برداشت‌ از نیت‌ها و رفتارهای احتمالی کشورهای ثالث. در ادامه­ مقاله، ضمن بررسی این موارد، به شرایط کاهش آثار این برداشت‌ها و افزایش احتمال بهبود روابط دو کشور پرداخته شده است

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Role of Statesmen’s Perceptions in Iran- Saudi Arabia Tension

نویسنده [English]

  • Saeid Shukohi
چکیده [English]

Tension between Iran and Saudi Arabia relations has reached its pinnacles. Some foreign policy wonks assume ideological factors as the main cause of the hostilities and some others believe that the main reason is the geopolitical one. A crucial factor that usually has been ignored, is perceptions and misperceptions of the elites regarding each other and the impact of the factor on the exacerbating of the tensions between two neighboring countries. The current paper seeks to address the issue and explore the impacts of the perceptions of Iran’s military and political elites on Tehran’s relations with Riyadh. To provide a sound answer to the question, the qualitative content analysis has been employed as a research methodology. The theoretical framework has been adopted form theories of some pioneer scholars in this field, such as Robert Jervis, Jack Levy and Arthur Stein. The findings of the study demonstrated that the perceptions of Iranian elites have contributed to the deterioration of tensions between Iran and Saudi Arabia in 3 main ways: 1) perceptions about Saudi Arabia’s capabilities: overestimating Iran’s capabilities; 2) Perceptions about the intentions of the Riyadh: Exaggerating its animosity, and; 3) Perceptions on the intentions and reactions of third parties during a potential conflict: indecisiveness on the reactions of the U.S., Arab world, Israel and NATO. Some measures have been recommended in order to ease the dialogue between the parties and evade some destructive consequences of these (mis)perceptions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Perceptions and Misperceptions
  • Iran
  • Saudi Arabia"
  • Tensions
  • Capability
الف- فارسی
آفتاب­نیوز. 1395، موسویان،  کری در برابر فشارها پیشنهاد مذاکره موشکی داد/برای دفع نقشه خطرناک سعودی یک راهکار داریم. بازیابی در تاریخ 20 آبان 1395، از آدرس اینترنتی
   http://aftabnews.ir/fa/news/360160
اعتدال. 1395. محسن رضایی آل سعود را تهدید کرد.  بازیابی در تاریخ 20 آبان 1395، از آدرس  اینترنتی
ایمان، م. و م. نوشادی. 1390. تحلیل محتوای کیفی. فصلنامه پژوهش. 3 (2): 44-15.
باشگاه خبرنگاران جوان. 1394. شاهزاده‌های نازک نارنجی سعودی مدیر جنگ "یمن" نیستند /نیروی هوایی چند صد میلیارد دلاری عربستان شکست خورده است. بازیابی در 20 آبان 1395 از آدرس اینترنتی
 http://www.yjc.ir/fa/news/5165707
ببی، ا. 1381. روش‌های تحقیق در علوم اجتماعی. ترجمه رضا فاضل. انتشارات سمت.
دیپلماسی ایرانی. 1394. جهان عرب یک قاسم سلیمانی ندارد که با تروریست ها بجنگد. بازیابی در 22 آبان 1395، از آدرس اینترنتی
http://www.irdiplomacy.ir/fa/page/1953668
خبرگزاری فارس. 1395. عربستان خطایی بکند تنبیهی می‌شود که خبری از سعودی و وهابیت در دنیا نباشد. بازیابی در تاریخ 22 آبان 1395، از آدرس اینترنتی
دنیای اقتصاد. 1395. سردار صفوی: نظام عربستان مشروعیت ندارد. بازیابی در تاریخ 20 آبان 1395، از آدرس اینترنتی
فردانیوز. 1390. عربستان ایران را تهدید به جنگ کرد. بازیابی در 20 آبان 1395، از آدرس اینترنتی
کرلینجر، ف. 1382. مبانی پژوهش در علوم رفتاری. ترجمه حسن پاشا شریفی و جعفر نجفی زنده. انتشارات آوای نور.
کریپندورف، ک. 1378. تحلیل محتوا. ترجمه هوشنگ نایب. انتشارات روش.
کیوی، ر. 1370. روش تحقیق در علوم اجتماعی، ترجمه دکتر عبدالحسین نیک گهر. انتشارات فرهنگ معاصر.
عصر امروز.1390. پاسخ به اظهارات بچه گانه عربها در شأن نظامیان ایران نیست. بازیابی در 20 آبان­ماه 1395، از آدرس اینترنتی
مشرق­نیوز. 1394. هشدار فرمانده نزاجا به عربستان. بازیابی در 20 آبان 1395، از آدرس اینترنتی
نامه­نیوز. 1395. موسویان: سعودی‌ها کنترل خود را از دست داده‌اند.   بازیابی در تاریخ 20 آبان 1395، از آدرس اینترنتی
هالستی، ا. 1373. تحلیل محتوا در علوم اجتماعی و انسانی. ترجمه نادر سالار زاده امیری. انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی.
ب- انگلیسی
Goldberg, J. 2016. The Obama Doctorine. Retrieved November 2, 2016. The Atlantic Magazine, from
 http://www.theatlantic.com/magazine/archive/2016/04/the-obama-doctrine/471525/#5.
Hsieh, H. and Sara Shanon. 2005. Three Approaches to Content Analysis. Qualitative Health Research, 15(9).
Jervis, R. 1968. Hypotheses on misperception. World Politics, 20(3), 454-479.
Jervis, R. 1976. Perception and Misperception in International Politics. Princeton University Press.
Krippendorff, K. 1980. Content Analysis. An introduction to its Methodology. Sage Publications.
Levy, J. 1983. Misperception and the causes of war: Theoretical linkages and analytical problems. World Politics. 36(01): 76-99.
Maleki, A., and J. Tirman. 2014. US-Iran misperceptions: a dialogue. Bloomsbury Publishing.
Neondorf, K. 2002. The content analysis guidebook. Sage publication, London.
Stein, A. 1982. When misperception matters. World Politics, 34(4): 505-526.
Weber, R. 1991. Basic Content Analysis. Sage Publications, CA: Beverly Hills.
White, R. 2004. Misperception and war. Peace and Conflict, 10(04): 399-409.
Zarif, M. J. 2016. Let Us Rid the World of Wahhabism, retrieved November 2, 2016, New York Times, from
 http://www.nytimes.com/2016/09/14/opinion/mohammad-javad-zarif-let-us-rid-the-world-of-wahhabism.html?_r=1