چشم انداز روابط ایران و عربستان؛ سناریوهای آینده و راهکارها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبایی

2 استادیار روابط بین‌الملل دانشگاه رازی

3 دانشیار روابط بین‌الملل دانشگاه رازی

چکیده

روابط ایران و عربستان به عنوان دو قدرت منطقه ای تاثیرگذار بر معادلات منطقه‌ای و حتی جهانی، پس از پیروزی انقلاب در ایران دچار فراز و نشیب‌های زیادی بوده است. این دو کشور همواره تعارضات متعددی را تجربه کرده‌اند. به طور کلی رقابت‌های ژئوپلتیک، ژئواکونومیک، ایدئولوژیک و رویکرد سیستمیک نظام بین‌المللی مبنای تشدید تنش‌ها طی سال‌های اخیر بوده است. با توجه به جایگاه ویژه دو کشور در عرصه منطقه‌ای، تحلیل آینده مناسبات دو کشور ضرورتی انکارناپذیر است. در این پژوهش آینده روابط دو کشور ایران و عربستان سعودی به کمک روش دلفی مورد مطالعه قرار گرفته است. در اینجا پرسش­نامه به شیوه لیکرت با طرح گزینه­های مختلف طراحی شده و در اختیار اساتید و کارشناسان امر، قرار گرفت و در نهایت در دو مرحله جمع­بندی پژوهش به دست آمد. سوال اصلی طراحی شده برای پژوهش حاضر به این شرح بوده که سناریوهای محتمل و ممکن در روابط ایران و عربستان طی یک دهه آینده کدامند و راهکارهای مدیریت تنش‌ها در روابط دو کشور در چارچوبی راهبردی و سیاستگذارانه به شکل خواهد بود؟ این نتیجه حاصل گردید که عوامل معنایی، هویتی و ایدئولوژیکی در مقایسه با دیگر عوامل، همواره در صدر مولفه­های تنش­زا میان ایران و عربستان ایفای نقش می­کند و بر حوزه های دیگر سایه می‌افکند. در نهایت پژوهش حاضر راهکارهای کوتاه مدت، بلندمدت و میان مدت برون رفت از چالش‌های احتمالی در مناسبات منطقه‌ای دو کشور را بررسی کرده است. مطالب این پژوهش در اتخاذ راهبردهای سیاست خارجی منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران کاربرد خواهد داشت.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Perspectives of Iran-Saudi Arabia relations; Future scenarios and solutions; Using the Delphi method

نویسندگان [English]

  • Seyed Jalal Dehghani Firouzabadi 1
  • Farzad Rostami 2
  • Farhad Daneshnia 3
1 Professor of International Relations, Allameh Tabatabai University
2 Assistant Professor of International Relations, Razi University
3 Associate Professor of International Relations, Razi University
چکیده [English]

Relations between Iran and Saudi Arabia as two influential regional powers in the regional and global arena have been marked by ups and downs since the victory of the revolution in Iran. The two countries have experienced numerous conflicts in the past. In general, the geopolitical, geoeconomic, ideological and systemic competitions of the international system have been the basis of escalating tensions in recent years. Due to the Position of two countries in the regional arena Future analysis of relations between two countries is an undeniable necessity. In the present study, the future of relations between Iran and Saudi Arabia has been studied using Delphi method. Here, the questionnaire was designed in a Likert method and distributed to the professors and experts, and finally, it was completed in two stages. The main question of the present study is what are the possible scenarios in Iran-Saudi relations In the next decade and will the strategies for managing the tensions in the relations of the two countries be formulated in a strategic and Policy maker framework? The result was that, subjective, identity and ideological factors always play a key role in Tension escalates between Iran and Saudi Arabia compared to other factors. Finally, the present study examined the short-term, long-term and mid-term solutions to the potential challenges in the regional relations of the two countries. The contents of this study will be used in the Creation of regional foreign policy strategies of the Islamic Republic of Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iran
  • Saudi Arabia
  • Identity
  • Realism
  • international system

مراجع

اسحاقی­گرجی، مجید (1390)، روابط شکننده ایران و عربستان. دانشگاه شهید بهشتی -  دانشگاه روابط بین‌الملل.
اکبرزاده، فریدون و دیگران (1397)، «روابط خارجی ایران و عربستان در سال های 1384 تا 1392 با تاکید بر تحولات عراق». فصلنامه تخصصی علوم سیاسی. سال چهاردهم. شماره چهل و دوم.
باقری، زهرا و دیگران (1397)، «تغییر و تداوم در سیاست خاورمیانه ای آمریکا از سال 2017-2001». فصلنامه تخصصی علوم سیاسی. سال چهاردهم. شماره چهل و سوم.
بهروزی لک، غلامرضا و رقیه جاویدی (1396)، «سناریوهای دهه آینده روابط ایران و عربستان». فصلنامه تحقیقات سیاسی بین‌المللی. شماره 32.
زنگنه، پیمان و سیمه حمیدی (1395)، «بازنمود ماهیت منطق حاکم بر کنشگری ایران و عربستان در بحران یمن». فصلنامه پژوهش­های راهبردی سیاست. سال پنجم. شماره 18.
سازمند، بهاره و مهدی جوکار (1395)، «مجموعه امنیتی منطقه­ای، پویش­ها و الگوهای روابط کشورهای حوزه خلیج فارس». فصلنامه ژئوپلیتیک. سال دوازدهم. شماره دوم.
شفیعی، صادق و دیگران (1396)، «واکاوی روابط جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی در دهه نخست پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران». پژوهش های تاریخی. دوره جدید . سال نهم. شماره 1 .
شفیعی، نوذر و فرهاد قنبری (1395)، «تبیین روابط ایران و عربستان در چارچوب مفهومی جنگ سرد».  فصلنامه تحقیقات سیاسی و بین‌المللی. شماره 31.
متقی، افشین (1393)، «واکاوی زمینه‌های ناسازواری در روابط ایران و عربستان بر پایه نظریه سازه انگاری». فصلنامه پژوهش­های راهبردی سیاست. سال سوم. شماره 12.
ناقوسی، سنا و سید محسن میرحسینی (1395)، «بررسی نقش و اهمیت منطقه خاورمیانه برای قدرت های بزرگ بویژه ایالات متحده آمریکا بعد از جنگ جهانی دوم با تأکید بر دو حزب جمهوریخواه و دموکرات ایالات متحده آمریکا». کنفرانس بین­المللی رویکردهای نوین علوم انسانی در قرن21.
نجات، سیدعلی (1393)، «راهبرد­های جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی درقبال بحران سوریه». فصلنامه سیاست خارجی. سال بیست و هشتم. شماره 4.
نجفی سیار، رحمان و خلیل قلخانباز (1396)، «دلایل و نشانگان رویکرد تهاجمی عربستان علیه جمهوری اسلامی ایران». فصلنامه روابط خارجی. سال نهم. شماره سوم.
اسلاتر، ریچارد و همکاران (1385)، نواندیشی برای هزاره نوین: مفاهیم، روش‌ها و ایده‌های آینده پژوهی، مترجمین عقیل ملکی فر و دیگران، تهران: مرکز آینده پژوهی علوم و فناوری، موسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی. ترجمه سعید خزایی، مرکز آینده پژوهی علوم و صنایع دفاعی.
رمضانی، روح ا... (1386)، چارچوبی تحلیلی برای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، ترجمه میر طیب موسوی،  نشر نی، چاپ پنجم.
مشیرزاده، حمیرا (1384)، تحول در نظریه های روابط بین‌الملل، تهران: سمت.
ونت، الکساندر (1384)، نظریه اجتماعی سیاست بین‌الملل، ترجمه حمیرا مشیرزاده، تهران: انشارات وزارت خارجه.
اسدی، علی اکبر (1389). عربستان سعودی و جمهوری اسلامی ایران: موازنه­سازی و گسترش نفوذ. معاونت پژوهش­های سیاست خارجی. گروه مطالعات خاورمیانه و خلیج فارس.
آرم، آرمینا (1395)، «ایران و عربستان، رقابت بر سر نفوذ در خاورمیانه». فصلنامه سیاست. شماره 9.
حقیقی، علی محمد و علی­اکبر کلیچ (1395)، «­آینده پژوهی روابط میان کشورهای ایران و عربستان». فصلنامه مطالعات آینده پژوهی و سیاستگذاری. شماره 4.
شفیعی، نوذر و فرهاد قنبری (1395)، «تبیین روابط ایران و عربستان در چارچوب مفهومی جنگ سرد». فصلنامه تحقیقات سیاسی و بین‌المللی. شماره 31.
شکوهی، سعید (1395)، «­نقش برداشت­های نخبگان در تنش میان ایران و عربستان سعودی». فصلنامه سیاست جهانی. شماره4.
صادقی، هادی و دیگران (1394)، «تحلیل روابط ایران و عربستان سعودی از منظر نظریه­ واقع­گرایی انگیزشی (1394-1384)». فصلنامه تحقیقات سیاسی بین‌المللی. شماره 25.
نجفی­سیار، رحمان و خلیل قلخانباز (1396)، «دلایل و نشانگان رویکرد تهاجمی عربستان علیه  جمهوری اسلامی ایران». فصلنامه روابط خارجی. شماره3.
Downs, Kevin (2011/13), Theoretical Analysis of the Saudi-Iranian Rivalry in Bahrain, , journal of political and international studies,vol.8,winter .
Dalia Dassa,  Kaye and Frederic Wehrey, (2011), “Arab Spring, Persian Winter: Will Iran Emerge the Winner of the Arab Revolt?” Foreign Affairs 90, no. 4, July – August.
Gwenn Okruhlik, (2003), “Saudi Arabian-Iranian Relations: External Rapprochement and Internal Consolidation,” Middle East Policy 10, no. 2, Summer.
Henner Furtig, (2007), “Conflict and Cooperation in the Persian Gulf: The Interregional Order and US Policy,” Middle East Journal 61, no. 4,  Fall.:
Rakel, E. P. (2007), Iranian Foreign Policy Since the Iranian Islamic Revolution: 1979-2006. In M. P. Amineh (Ed.), The Greater Middle East in Global Politics. Leiden: Brill Academic Publishers.
Bell, Wendell, (1998), Foundations of future studies: Human science for a new era, Transaction publisher(New Brunswick, USA and London, UK).
 
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار