تعارض قدرت‌های جهانی و نقش دیپلماسی انگلیس در مواجهه با گفتمان جنبش جنگل در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه گیلان

چکیده

هدف این پژوهش بررسی و تشریح چالش توأمان دیپلماسی انگلستان با دیگر قدرت‌های جهانی و با جنبش اجتماعی جنگل در ایران است. در این بررسی بر تعارضات گفتمانی و سیاسی بین انگلستان و دیگر قدرت‌های درگیر در ایران در دو دهه نخست سدهِ بیست تمرکز شده است. سپهر سیاست در آن شرایط شاهد نقش‌آفرینیِ: انگلستان، روسیه سپس شوروی، آلمان و عثمانی و نیز کشمکش‌های جنبش‌های اجتماعی با آن‌ها در دایره‌ی زنجیره‌هایی از تفاوت و هم‌ارزی و اعتبار‌بخشی یا اعتبار زدایی، مفصل‌بندی می‌شد. در آن حال جنبش جنگل به رهبری میرزا کوچک جنگلی با برخورداری از گفتمان سیاسی نوین به ارائه نظام معنایی جدید مبادرت ورزید و با مفصل‌بندی منحصربه‌فرد به غیریت‌سازی پرداخت و با ایجاد هژمون و سلطه‌ی منطقه‌ای خواستار استیلای نظام جمهوری در ایران گشت. در این راستا سؤال اساسی پژوهش این است که دیپلماسی انگلستان در تعارض هم‌زمان با آلمان و عثمانی چگونه گفتمان سیاسی جنبش جنگل را به چالش کشانده و نظام معنایی آن را دچار انسداد و توقف ساخته است؟ یافته‌ی پژوهش نشان می‌دهد رهبران جنبش جنگل گفتمان خود را با به حاشیه راندن متن و معنای گفتمانی رقیب و برجسته‌سازی عناصر و معانی گفتمانیِ خود و بر اساس غیریت‌سازی و تضاد با دو گفتمان: پادشاهی- سلطنتی و مارکسیسم- لنینیسم، مفصل‌بندی نمودند؛ اما در وقته‌ی طبیعی‌شدگی با تضاد حوزه‌ی گفتمانی و سیاسیِ انگلستان مواجه گردیدند، درنتیجهِ تفوق آن‌ها دچار گسست و واژگونی شدند. چارچوب نظریِ این پژوهش نظریه گفتمانی لاکلائو و موفه بوده و با روش کیفی نگارش شده و ماهیت روش پژوهش، تحلیلی- توصیفی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Conflict of World Powers and the Role of British Diplomacy in Confronting the Discourse of the Jungle Movement in Iran

نویسنده [English]

  • Mohammad Hossein Esmaeili Sangari
Assistant Professor, Department of Political Science, University of Guilan
چکیده [English]

The purpose of this study is to investigate and explain the simultaneous challenge of British diplomacy with other world powers and the social movement of the Jungle in Iran. This study focuses on the discourse and political conflicts between Britain and other powers in Iran in the first two decades of the twentieth century. In those circumstances, the world of politics witnessed the role-playing of Britain, Russia, the Soviet Union, Germany, and the Ottomans, as well as the struggles of social movements with them. Conflicts are articulated in a chain of differences and equivalence and accreditation or discrediting. Meanwhile, the Jungle Movement, led by Mirza Kuchak Jangali, with a new political discourse, sought to dominate the republican system in Iran by creating hegemony and regional domination. In this regard, the main question of the research is how the British diplomacy in the simultaneous conflict with Germany and the Ottomans challenged the political discourse of the Jungle movement and blocked it? The research findings show that the Jungle movement articulated its discourse by marginalizing the rival discourse, highlighting the elements and meanings of its discourse, denationalizing, contrasting with two discourses: monarchy and Marxism-Leninism; But in the time of naturalization, they encountered a contradiction in the discourse and politics of England, as a result of which their supremacy was broken and overthrown. The theoretical framework of this research is the discourse theory of Laclau and Mouffe and is written with a qualitative method and the nature of the research method is analytical-descriptive.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: "Discourse Analysis"
  • "Conflict
  • " "Jungle Movement
  • " "British Diplomacy"
  • "World Powers"
 اخوان کاظمی، بهرام (1391)، نقد و ارزیابی تحلیل گفتمان لاکلا و کاربرد آن در سیاست، فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره: 42، شماره 4.
اسمیت، فیلیپ (1383)، درآمدی بر نظریه فرهنگی، ترجمه حسن پویان، تهران: پژوهش‌های فرهنگی.
 آوری، پیتر (1387)، تاریخ ایران دوره افشار، زند، قاجار. ترجمه مرتضی ثاقب فر. تهران: انتشارات جامی.
پرتو، افشین (1391)، گیلان و خیزش جنگل، چاپ اول، رشت: نشر فرهنگ ایلیا.
پناهی، عباس (1395)، مأخذشناسی تحلیلی جنبش جنگل، رشت: انتشارات دانشگاه گیلان.
 پناهی، عباس (1398)، اسناد گیلان در دوره پهلوی اول، رشت: فرهنگ ایلیا.
پناهی، عباس (1400)، تأثیر انگلستان بر رویکردهای نظامی، فکری و سیاسی جنبش جنگل، فصلنامه تاریخ ایران و اسلام، دانشکده سیستان و بلوچستان، پاییز.
پناهی، عباس مهر نیا، امیر (1396)، جنبش جنگل در پرتو کشمکش قدرت‌های بزرگ، فصلنامه پژوهش‌های روابط بین‌الملل، دوره 7، شماره 24 (پیاپی 24)، ص 215- 236. دانشگاه گیلان، مجموعه مقالات (1391)، همایش ملی، گیلان در انقلاب مشروطه، پژوهشکده گیلان شناسی.
دانشگاه گیلان، مجموعه مقالات (1393)، همایش ملی، نقش نهضت جنگل بر تحولات فکری و اجتماعی تاریخ معاصر ایران، پژوهشکده گیلان شناسی.
 دنسترویل، چارلز (1357)، امپریالیسم انگلیس در ایران و قفقاز، ترجمه حسین انصاری. نهران: کتابخانه منوچهری.
دولت‌آبادی، یحیی (1371)، حیات یحیی، ج 3 و 4، تهران: انتشارات فردوسی و عطار.
دیلمی، پژمان (1389)، سیمای پنهان پوپولیست‌های رشت، برلین: نشر گردون. رحمانیان، داریوش. (1379)، چالش جمهوری و سلطنت در ایران؛ زوال قاجار و روی کار آمدن رضاشاه، تهران: نشر مرکز.
رحمانی، مجید (1391)، نهضت جنگل و روابط بین‌الملل، تأثیرپذیری و تأثیرگذاری، رساله ارشد، دانشگاه گیلان، دانشکده علوم انسانی.
 رمضانی نژاد، بهنام (1397)، کتاب‌شناسی نهضت جنگل، رشت: ایلیا.
 رواسانی، شاپور (1363)، نهضت میرزا کوچک خان جنگلی و اولین جمهوری شورایی در ایران، تهران: چاپخش.
 رواسانی، شاپور (1384)، نهضت جنگل و بنیان‌گذار آن میرزا کوچک جنگلی، اطلاعات سیاسی- اقتصادی، سال 20، پیاپی (218-217) مهر و آبان، شماره 1 و 2 و شماره: 3 و 4 (پیاپی 220-219) آذر و دی، شماره 3 و 4.
 سلطانی، علی‌اصغر (1383)، تحلیل گفتمان به‌مثابه نظریه و روش، فصلنامه علوم سیاسی، زمستان، شماره 28.
 سلطانی، علی‌اصغر (1391)، قدرت، گفتمان و زبان، سازوکارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی ایران، تهران: نی.
 شاکری، خسرو (1386)، میلاد زخم؛ جنبش جنگل و جمهوری شوروی سوسیالیستی ایران، ترجمه شهریار خواجیان، تهران: اختران.
 شمیم، علی‌اصغر. (1387)، ایران در دوره سلطنت قاجار، تهران: نشر زریاب.
 عاقلی، باقر. (1369)، روزشمار تاریخ ایران از مشروطه تا انقلاب، تهران: نشر گفتار.
عظیمی، ناصر (1394)، روایتی نو از جنبش و انقلاب جنگل، تهران: نشر ژرف.
 فخرایی، ابراهیم. (1357)، سردار جنگل، تهران: نشر جاویدان.
 فرکلاف، نورمن (1387)، تحلیل انتقادی گفتمان، ترجمه فاطمه شایسته پیران و دیگران، تهران: دفتر مطالعات و توسعه رسانه‌ها.
 فوکو، میشل (1378)، نظم گفتار، ترجمه عبدالقادر سواری، تهران: آگه.
 قنبری اصلی، مجید (1396)، نقش انگلستان در تحولات سیاسی جنبش جنگل، رساله ارشد، دانشگاه گیلان، پژوهشکده گیلان‌شاه.
کریمی، بهنام (1382)، آسیب‌شناسی نهضت جنگل، تهران: قصیده‌سرا.
 کشاورز، فتح اله (1391)، نهضت جنگل و اتحاد اسلام (اسناد محرمانه و گزارش‌ها)، تهران: سازمان اسناد ملی.
 گیلک، محمدعلی. (1371)، تاریخ انقلاب جنگل، رشت: نشر گیلکان.
 مابرلی، جیمز (1369)، عملیات در ایران، جنگ جهانی اول 1919-1914، ترجمه کاوه بیات، تهران: رسا.
 مدنی، میر احمد (1377)، جنبش جنگل و میرزا کوچک خان، به کوشش محمدتقی میر ابوالقاسمی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
مستوفی، عبدالله. (1371)، شرح زندگی من یا تاریخ اجتماعی و اداری قاجاریه، ج 3. تهران: انتشارات زوار.
مکی، حسین (1357)، زندگانی سیاسی احمدشاه، تهران: امیرکبیر.
مهرداد، جعفر؛ اصغر نیا، محمدحسن، ضیایی، عبدالحمید (1385)، درآمدی تحلیلی تاریخی بر شخصیت و اندیشه‌های میرزا کوچک خان، رشت: حرف نو.
 میرزا صالح، غلامحسین (1369)، جنبش میرزا کوچک خان بنا بر گزارش‌های سفارت انگلستان، تهران: نشر تاریخ ایران.
میلز، سارا (1388)، گفتمان، ترجمه فتاح محمدی، زنجان: هزاره سوم.
نعمتی لیمایی، امیر. (1389)، مجموعه روزنامه‌های جنگل (نشریه نهضت جنگل)، مشهد: نشر امید مهر.
هوارث، دیوید (1378)، نظریه گفتمان، ترجمه سید علی‌اصغر سلطانی. فصلنامه علوم سیاسی، پاییز، شماره 2.
یقیکیان، گریگور. (1363)، شوروی و جنبش جنگل، به کوشش برزویه دهگان. تهران: نشر نوین.
 یورگنسن، ماریان، فیلیپس، لوئیز (1389)، نظریه و روش در تحلیل گفتمان، ترجمه هادی جلیلی، تهران: نی.
Beyraq-e Edalat (1920), 23 May
Dailami, Pezhmann (1994), Nationalism and Communism in Iran: The Case of Gilan, 1915-1921, Ph.D. Thesis. Manchester: University of Manchester, 1994, pp: 24-167.
 Dailami, P (1999), Braving in Tehran and the Origins of Soviet Policy in Iran, Revolutionary Russia, 12(2) (December): pp: 63-82.
Laclau, Ernesto (1990), New Reflections in the Revolution of Our Time, London: Verso.
 Laclau, E & Moufe. Chantal (1985), Hegemony and Socialist Strategy: towards a Radical Democratic Politics, London: Verso.
Laclau, E & Moufe. C (1985), Hegemony and Socialist Strategy: towards a Radical Democratic Politics, London: Verso.