برجام و استمرار رویکردهای متعارض جمهوری اسلامی ایران و آمریکا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه روابط بین الملل، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.

2 استادیار گروه روابط بین الملل، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.

3 دانشیار گروه روابط بین الملل، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.

چکیده

به‏دنبال مذاکرات صورت گرفته میان ایران و گروه 1+5 در راستای دست‏یابی به توافق هسته‏ای که از سوم آذر 1392 به طور رسمی آغاز شد و نهایتاً در 23 تیر 1394 منجر به توافق هسته‏ای میان ایران و 1+5 شد، تصور اولیه این بود که رویکردهای تقابل‏آمیز میان ایران و طرفین توافق به‏خصوص امریکا کاهش خواهد یافت. اما در ادامه شرایط به‏گونه‏ای پیش رفت که در بسیاری از حوزه‏ها نه تنها شاهد کاهش تنش میان ایران و امریکا نبوده‏ایم بلکه شاهد افزایش تنش در سایر حوزه‏ها میان دو کشور بوده‏ایم.. در پژوهش حاضر تلاش خواهد شد با بررسی راهبرد تقابل‏آمیز امریکا در برابر ایران، رویکرد ایران در برابر راهبرد تقابل‏آمیز امریکا پس از برجام مورد تحلیل و ارزیابی قرار گیرد. بر اساس هدف پژوهش حاضر پرسش اصلی مقاله این است که؛ رویکرد سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران پس از توافق هسته‏ای در خصوص راهبرد تهاجمی و تقابل‏آمیز امریکا چگونه قابل تحلیل و ارزیابی می‏باشد؟ فرضیه پژوهش به دنبال مطالعه و بررسی واقعیت‏های مسلم این‏گونه تنظیم شده است که؛ رویکرد سیاست خارجی ایران پس از توافق هسته‏ای در برابر راهبرد تهاجمی و تقابل‏آمیز امریکا در قالب بازدارندگی بر مبنای مولفه‏هایی نظیر گسترش روابط با کشورهای همسایه، تقویت محور مقاومت در راستای کاهش هزینه و افزایش منافع ملی ایران قابل تحلیل و ارزیابی می‏باشد. شیوه گردآوری منابع در مقاله حاضر کتابخانه‏ای بوده و از روش توصیفی تحلیلی برای بررسی، تجزیه و تحلیل مطالب استفاده شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The JCPOA and the continuation of the conflicting approaches of the Islamic Republic of Iran and the United States

نویسندگان [English]

  • seyed ali banihashemi 1
  • Mashallah heidarpour 2
  • davood kiani 3
1 PhD student, Department of International Relations, Qom Branch, Islamic Azad University, Qom, Iran.
2 Assistant Professor, Department of International Relations, Qom Branch, Islamic Azad University, Qom, Iran
3 Associate Professor, Department of International Relations, Qom Branch, Islamic Azad University, Qom, Iran.
چکیده [English]

Extensive efforts have been made in the direction of nuclear diplomacy between Iran and the 5+1, which ultimately led to the JCPOA agreement. In this article, while examining the post-JCPOA era, using the theory of deterrence, the analysis of Iran's policies towards the United States of America will be discussed and a suitable solution will be presented. Also, in the article leading to the different strategies of the parties, the consequence of each strategy is expressed quantitatively for its correct and easy understanding. In this article, the main question is; From the perspective of deterrence theory, the foreign policy strategy of the Islamic Republic of Iran in the post-JCPOA era can be analyzed and evaluated based on what approach and components? The main hypothesis; Iran's foreign policy in the post-JCPOA era is based on America's offensive strategy in the framework of a realistic deterrent defensive approach based on Iran's relationship with neighboring countries and strengthening the axis of resistance and rational calculation in order to reduce costs and increase benefits. The main objective; The review and analysis of the foreign policy strategy of the Islamic Republic of Iran in the post JCPOA era towards the United States of America is from the perspective of deterrence theory. In this research, a library method was used to collect sources and a descriptive analytical method was used to analyze the materials.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iran
  • America
  • JCPOA
  • sanctions
  • deterrence
ابوالحسن شیرازی، حیبب‏اله (1394) کالبدشناسی مذاکره هسته ای ایران و امریکا تا حصول برجام و تصویب قطعنامه‌ ۲۲۳۱، فصلنامه مطالعات روابط بین‏الملل، دوره هشتم، شماره 30، شهریور.
ارغوانی پیرسلامی، فریبرز و پیرانخو، سحر (1396) تحول فناوری موشکی و راهبرد دفاعی- امنیتی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه راهبرد، سال 26، شماره 83، تابستان.
ازغندی، علیرضا و روشندل، جلیل (1374) مسائل نظامی و استراتژی معاصر، تهران: انتشارات سمت.
اشرفی‌ریزی، حسن‌ و کاظم‌پور، زهرا‌ (1368) مفهوم جغرافیای سیاسی اطلاعات، تهران: نشر چاپار.
اقارب پرست، محمدرضا (1384) گزارش کارشناسی تحلیلی و ارزیابی رویکرد مراکز پژوهشی امریکا در قبال پرونده هسته‏ای ایران، تهران: مرکز پژوهش‏های مجلس شورای اسلامی.
ام‌.الیوت، جفری و رجینالد، رابرت (1378) فرهنگ اصطلاحات سیاسی و استراتژیک، ترجمه‌: میرحسین رئیس‌زاده، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
امام‏جمعه‏زاده، سیدجواد (1393) نقش اتاق‏های فکر در تصمیم‏سازی سیاست خارجی امریکا در قبال پرونده هسته‏ای ایران، پژوهشنامه روابط بین‏الملل، دوره هشتم، شماره 29.
امیدوارنیا، محمد‌جواد (1381) امنیت در قرن بیست‌ و ‌یکم‌، تهران: نشر دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
اندیشکده صدق (1394) گزارش ناخوانده از سرانجام یک مسیر: ساختار و تأثیر تحریم‏ها در حوزه‏های نفتی، مالی و بانکی و پتروشیمی، تهران: انتشارات مجد اسلام.
باقری، محسن و یزدانی، عنایت‏الله و امیدی، علی (1400) تأثیر محور مقاومت بر عمق استراتژیک جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، دوره 10، شماره 38، تابستان.
بیانات مقام معظم رهبری در دیدار رئیس‌جمهور ترکمنستان، 25/03/1401.
پوستین‏چی، زهره، متقی، ابراهیم (1393) الگو و روند در سیاست خارجی ایران، قم: انتشارات دانشگاه مفید.
خلیلی، رضا و بابایی، محمد و لطفی‏حاج‏آباد، کاظم (1398) تأثیر برجام بر جایگاه راهبردی ایران در نظام بین‏الملل، فصلنامه مطالعات راهبردی، دوره 22، شماره 84، تابستان.
دنیای اقتصاد (1394) تغییرات رویکرد سیاست خارجی ایران بعد از برجام، کدخبر: ۳۰۲۲۱۱۶.
دوثرتی، جیمز‌ (1372) نظریه‌های متعارض در روابط بین‌الملل، ترجمه‌: علیرضا طیب و وحید بزرگی، جلد دوم، تهران: قومس‌.
دهشیری، محمدرضا و میرکاظمی، سیدمهدی (1399) سناریوهای پیش‏روی جمهوری اسلامی ایران در قبال برجام بعد از خروج ایالات متحده امریکا، دوفصلنامه آینده‏پژوهی ایران، سال پنجم، شماره اول، بهار و تابستان.
رحمانی‌، منصور (1370) جزوه‌ درس تجزیه و تحلیل سیاست خارجی، تهران: دانشکده‌ وزارت امورخارجه.
رستمی، فرزاد و نادری، مسعود (1395) برجام، پرونده اتمی و بسترهای امنیتی‏سازی و غیرامنیتی‏سازی، فصلنامه تحقیقات سیاسی بین‏المللی، شماره 27، تابستان.
شاملو، رضا (1400) معرفی عوامل ژئوپلیتیک طبیعی موثر بر راهبردهای دفاعی جمهوری اسلامی ایران در حوزه خلیج‏فارس، فصلنامه علمی راهبرد دفاعی، سال 19، شماره 73، بهار.
عباس‏زاده فتح‏آبادی، مهدی و شجاعی، زهرا (1397) مقایسه عملکرد کمیسیون و شورای حقوق بشر در ارتباط با جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 48، شماره سوم، پاییز.
عسگر‌خانی، ابومحمد (1377) سیری در نظریه‌های بازدارندگی خلع سلاح و کنترل تسلیحات هسته‌ای، تهران: مجله‌ سیاست دفاعی، شماره‌ 25.
علوی، سیدیحیی و جودکی، محسن (1400) واکاوی نقش گروه ویژه اقدام مالی (FATF) در کارآمدسازی تحریم‏های یکجانبه امریکا (موردمطالعه؛ ایران)، فصلنامه آفاق امنیت، سال 14، شماره 50، بهار.
کالینز، جان‌ (1380) استراتژی بزرگ اصول و رویه‌ها، ترجمه‌: کورش بایندر، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
کریمی‏فرد، حسین و لب‏خنده، ابراهیم (1395) کارکرد موسسات مطالعاتی در سیاست خارجی امریکا در قبال ایران، فصلنامه پژوهش‏های سیاسی جهان اسلام، سال ششم، شماره اول، بهار.
کیهان (1401) اتحادیه اروپا 29 فرد و ۳ نهاد ایرانی را تحریم کرد، 23/08/1401، کدخبر: ۲۵۳۶۲۵.
لطفیان، محمود (1376) استراتژی و روش‌های برنامه‌ریزی استراتژیک، تهران: موسسه‌ چاپ و انتشارات وزارت امور‌خارجه.
مرکز نیکسون (1383) ایالات متحده و ایران: معمای هسته‏ای، تهران: ابرار معاصر تهران.
مشیر‌زاده، حمیرا (1380) طرح دفاع ملی موشکی امریکا، فصلنامه‌ سیاست خارجی، سال پانزدهم، تابستان.
مهرابی، حسین (1401) تأثیر عوامل ژئوپلیتیک نظامی کشورهای محور مقاومت بر تدوین راهبرد دفاعی جمهوری اسلامی ایران در منطقه غرب آسیا، فصلنامه محیط‏شناسی راهبردی جمهوری اسلامی ایران، سال ششم، شماره سوم، پاییز.
نقیب‌زاده، احمد (1369) تحولات روابط بین‌الملل‌، تهران: قومس.
نیاکویی، سیدامیر و قنادی، علی (1396) سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران پس از برجام: تداوم موازنه‏سازی و هویت‏یابی انقلابی، فصلنامه پژوهشهای انقلاب اسلامی، دوره ششم، شماره 21، تابستان.
Galen Carpenter, Ted (2015). A Really Bad Idea: A ‘Limited’ War with Iran. https://www.cato.org/commentary/really-bad-idea-limited-war-iran
Hicks Kathleen & Melissa Dalton (2017). Deterring Iran after the Nuclear Deal. https://rowman.com/ISBN/9781442279940/Deterring-Iran-after-the-Nuclear-Deal
Kahn, Tzvi. (2015), “FPI Bulletin: Iran’s Ballistic Missile Program Mirrors Nuclear Pursuit”, Foreign Policy, (observed: 22,12,2015), at: http://www.foreignpolicyi.org /content/fpi-bulletin-iran%E2%80%99s-ballistic-missile-program-mirrors-nuclear-pursuit
Miller Aron David; Sokolsky Richard (2016). Moving Forward on Iran, A Policy for the Next U.S. Administration. https://www.foreignaffairs.com/articles/iran/2016-11-07/moving-forward-iran
Ozcan Nihat Ali; Ozdamar Ozgur (2009). Iran’s Nuclear Program and the Future of U.S.- Iranian Relations. http://mepc.org/journal/middle-east-policy-archives/irans-nuclearprogram-and-future-us-iranian-relations?prin