نفوذ چین در حوزه سنتی نفوذ ایالات متحده در خلیج فارس و آثار آن برای جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری روابط بین الملل، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی،شاهرود،ایران

2 استادیار گروه روابط بین الملل،واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی،شاهرود،ایران

3 استادیار گروه روابط بین الملل، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی،شاهرود،ایران

10.22124/wp.2025.31051.3544

چکیده

نفوذ فزاینده چین در منطقه خلیج فارس، به‌ویژه در حوزه عربی، جایگاه این کشور را به‌عنوان بازیگری تأثیرگذار در معادلات ژئوپلیتیکی منطقه تثبیت کرده است. این مقاله با هدف بررسی ابعاد مختلف سیاست خارجی چین در خلیج فارس و تأثیر آن بر  نقش سنتی ایالات متحده و منافع جمهوری اسلامی ایران، به تحلیل روندهای نوظهور در تعاملات منطقه‌ای می‌پردازد. روش تحقیق در این مطالعه، توصیفی‌ـ‌تحلیلی است و داده‌ها از طریق بررسی منابع کتابخانه‌ای، تحلیل اسناد رسمی، گزارش‌های بین‌المللی و مطالعات موردی گردآوری شده‌اند. تمرکز اصلی بر نحوه بازآرایی نظم منطقه‌ای تحت تأثیر حضور چین و پیامدهای آن برای ایران است. سیاست «نگاه به شرق» ایران و گسترش همکاری‌های اقتصادی با چین، به‌ویژه در چارچوب ابتکار «کمربند و جاده»، فرصت‌هایی برای تعمیق روابط دوجانبه فراهم کرده است. با این حال، این روند با چالش‌هایی از جمله رقابت ژئوپلیتیکی با ایالات متحده آمریکا ـ که همچنان خود را قدرت مسلط در منطقه می‌داند ـ و نگرانی‌های امنیتی ناشی از حضور بازیگران متعدد مواجه است. مقاله حاضر با تمرکز بر تعاملات اقتصادی، سیاسی و امنیتی میان ایران و چین، به تحلیل فرصت‌ها و تهدیدهای ناشی از این روابط پرداخته و نشان می‌دهد که همکاری‌های راهبردی میان دو کشور می‌تواند نقش مهمی در شکل‌دهی به امنیت و ثبات منطقه‌ای ایفا کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

China’s Influence in the Traditional Sphere of US Influence in the Persian Gulf and Its Implications for the Islamic Republic of Iran

نویسندگان [English]

  • yaser farokh parsa 1
  • ehsan razani 2
  • amirhooshang mirkooshesh 3
1 PhD student in International Relations, Shahrood Branch, Islamic Azad University, Shahrood, Iran
2 Assistant Professor, Department of International Relations, Shahrood Branch, Islamic Azad University, Shahrood, Iran
3 Assistant Professor, Department of International Relations, Shahrood Branch, Islamic Azad University, Shahrood, Iran
چکیده [English]

China’s growing influence in the Persian Gulf region, especially in the Arab world, has established its position as an influential player in the region’s geopolitical equations. This article aims to examine the various dimensions of China’s foreign policy in the Persian Gulf and its impact on the traditional role of the United States and the interests of the Islamic Republic of Iran, and to analyze emerging trends in regional interactions. The research method in this study is descriptive-analytical, and data are collected through a review of library sources, analysis of official documents, international reports, and case studies. The main focus is on how the regional order is being rearranged under the influence of China’s presence and its consequences for Iran. Iran’s “Look East” policy and the expansion of economic cooperation with China, especially within the framework of the “Belt and Road” initiative, have provided opportunities for deepening bilateral relations. However, this process faces challenges, including geopolitical competition with the United States, which still considers itself the dominant power in the region, and security concerns arising from the presence of multiple actors. Focusing on the economic, political, and security interactions between Iran and China, this article analyzes the opportunities and threats arising from these relations and shows that strategic cooperation between the two countries can play an important role in shaping regional security and stability.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Chinese foreign policy
  • US foreign policy
  • Islamic Republic of Iran
  • Persian Gulf

مراجع

ابراهیمی، ش.، و رضایی، ف. (۱۳۹۱). سیاست خاورمیانه‌ای چین و رقابت آن با آمریکا. مطالعات خاورمیانه، ۷۱، ۴۵–۶۲.
ابراهیمی‌فر، ط.، و هدایتی، م. (۱۳۹۴). چین و شورای همکاری خلیج فارس پس از جنگ سرد؛ از قدرت اقتصادی تا نفوذ سیاسی. پژوهشنامه علوم سیاسی، ۳۹، ۷۷–۹۸.
اخوان زنجانی، د. (۱۳۷۴). بحران در سیستم‌ها؛ ثبات و بی‌ثباتی در سیستم‌های بین‌الملل. حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، ۳۴، ۲۳–۴۰.
ساجدی، ا. (۱۳۸۹). موانع توسعه دموکراسی در خاورمیانه. مطالعات سیاسی، ۸، ۹۹–۱۱۸.
سحرخیز، ع. ا. (۱۳۸۸). روابط اقتصادی چین و کشورهای خلیج فارس. رویدادها و تحلیل‌ها، ۲۳۶، ۵–۲۲.
عباسی، م.، و قیاسی، ا. (۱۳۹۱). سیاست خارجی چین در هزاره سوم: الزامات اقتصادی و سیاست خارجی مسالمت‌جویانه در روابط بین‌الملل. مطالعات جهان، ۲، ۵۵–۷۰.
.
قلی‌زاده، ع.، و شفیعی، ن. (۱۳۹۱). نظریه سیکل قدرت؛ چارچوبی برای تحلیل فرآیند افول قدرت نسبی ایالات متحده و خیزش چین. روابط خارجی، ۴، ۳۳–۵۲.
کولایی، ا.، و تیشه‌یار، م. (۱۳۸۹). مطالعه تطبیقی رهیافت‌های امنیت انرژی چین و ژاپن در آسیای مرکزی. پژوهش‌های جغرافیای انسانی، ۷۱، ۱۱–۳۰.
مظاهری، م. م. (۱۳۸۸). تبیین رقابت‌های چین و ایالات متحده آمریکا در چارچوب نظریه چرخه قدرت. تحقیقات سیاسی و بین‌المللی، ۲، ۶۵–۸۴.
مصلی‌نژاد، ع.، و حق‌شناس، م. ر. (۱۳۹۱). جایگاه چین در اقتصاد انرژی (با تمرکز بر جمهوری اسلامی ایران). علوم سیاسی، ۲۹، ۴۱–۶۰.
موسوی، س. م. ع.، و خدایی، ا. (۱۳۹۵). روابط آمریکا و چین در خلیج فارس: همکاری یا تقابل. روابط خارجی، ۲۹، ۱۵–۳۴.
یاری، ا.، و کامران، ح. (۱۳۹۵). سیاست امنیت انرژی چین در کانون‌های مهم انرژی در راستای کاهش آسیب‌پذیری استراتژیک (با تأکید بر خلیج فارس). جغرافیا، ۴۸، ۷۱–۹۰.
زارع، م.، و هرمزی، پ. (۱۳۹۰). انرژی؛ معضل استراتژیک چین. گزارش راهبردی، ۳۶۶، مرکز تحقیقات استراتژیک، معاونت پژوهش‌های سیاست خارجی.
Alterman, J., & Garver, J. (2009). The vital triangle. Center for Strategic and International Studies.
Bagwandeen, M. (2014). Navigation the Gulf: China’s balancing strategy. Stellenbosch University.
BBC Persian. (2023, March 10). چین میانجی‌گری میان ایران و عربستان را بر عهده گرفت. BBC Persian. https://www.bbc.com/persian/articles/c7xyz
Calabrese, J. (2021). China’s non ideological approach to the Middle East: Economic megaprojects over geopolitical alignments. Middle East Journal, 75(3), 401–419. https://www.jstor.org/stable/10.2307/26701476
Clifford, M. (2015, June 2). Troubled waters: China and Iran are challenging America’s naval dominance. The Washington Times. https://www.washingtontimes.com/news/2015/jun/2/clifford-may-china-iran-challenge-americas-navah-d/
Farzin, M. (2022). Economic aspects of the Iran–China 25 year cooperation agreement. Journal of Energy Studies, 5(4), 55–72. https://www.jesjournal.org/iran-china25agreement
Forbes, J. (2014). So what if China has $1.32 trillion in U.S. treasuries. Forbes. https://www.forbes.com
Fulton, J. (2019). China’s maritime silk road and strategic diplomacy in the Persian Gulf. Journal of Arabian Studies, 9(1), 23–45. https://doi.org/10.1080/21534764.2019.1587492
Fulton, J. (2022). China’s strategic hedging in the Persian Gulf. International Journal of China Studies, 13(2), 1–25. https://www.ijcs.com.hk/index.php/ijcs
Garver, J. (2011). Is China playing a dual game in Iran? The Washington Quarterly, 34(1), 75–88. https://csis.org/files/publication/twq11wintergarver.pdf
Garver, J. (2013). China–Iran relations: Cautious friendship with America’s nemesis. China Report, 49(1), 69–88. https://journals.sagepub.com/home/chr
Gause, F. G. (2022). The international relations of the Persian Gulf. Cambridge University Press. https://www.cambridge.org/core/books/international-relations-of-the-persian-gulf
Katouzian, H. (2023). Iranian oil exports to China: Market dynamics and discounting. Energy Economics, 117, 106479. https://doi.org/10.1016/j.eneco.2023.106479
Katzman, K. (2021). Iran: Internal politics and U.S. policy (CRS Report No. R44017). Congressional Research Service. https://crsreports.congress.gov/product/pdf/R/R44017
Keck, Z. (2014). Time for a U.S.–China partnership in the Middle East? The National Interest. https://nationalinterest.org
Kellner, T. (2012). The GCC states of the Persian Gulf and Asia energy relations. Ifri, France.
Legrenz, M. A. (2015). China’s Gulf policy: Existing theories, new perspectives. Middle East Policy, 22(2), 58–71. https://doi.org/10.1111/mepo.12128
Miller, Z. (2022). Nuclear negotiations with Iran: Prospects and challenges. Carnegie Endowment for International Peace. https://carnegieendowment.org/2022/05/10/nuclear-negotiations-with-iran-prospects-and-challenges-pub-86901
Organski, A. F. K., & Kugler, J. (1980). The war ledger: The balance of forces and the outcome of war, 1815–1980. Macmillan. https://www.macmillan.com/books/9780333217125
Palley, T. (2011). America’s flawed paradigm: Macroeconomic causes of the financial crisis and great recession. Empirica, 38(1), 3–17.
Pettinger, T. (2015). What is the impact of foreign military intervention on radicalization? Journal for Deradicalization, 5, 92–119.
Scobell, A., Nader, A., & Hassanzadeh, M. (2020). Drivers of Iran–China strategic cooperation (RAND Report No. RR2433). RAND Corporation.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار